۲۵ دی ۱۳۹۳ – احسان موسوی
گزارش سفر از طبس تا نایبند، حاصل یک سفر یک روزه پاییزی است که با رها شدن در این سفر گویی در زمان سیال شده ای. از معماری روستاهای قدیمی تا زلزله سال ۱۳۵۷ و فرهنگ و زندگی در روستاهای کوچک طبس. از طبس تا نایبند کمی بیش از ۲۰۰ کیلومتر است که در این مسیر روستاهایی است که بازدید از آنها تجربه ای فراموش نشدنی را برای شما به جا می گذارد.
شهر طبس از گذشته تاریخ غنی داشته و شهری متمدن محسوب می شود. در سال ۵۷ در پی زلزله، آثار زیادی از شهر و روستاهای اطراف دچار خسارت می شوند. روستاهای جدید در نزدیکی روستای قدیم ساخته می شود و این روستاهای قدیمی دست نخورده باقی می ماند و حالا این روستاها فرصتی است برای شناخت زیبایی های منطقه. هر کجا چشمه یا قناتی بوده در دل این بیابان جامعه ای شکل گرفته.
جاده جنوبی طبس به سمت راور مسیر ماست و اولین توقف در سمت چپ جاده روستای اصفهک است. این روزها گردشگران زیادی به اینجا می آیند و از بافت و معماری روستای زلزله زده اصفهک دیدن می کنند. در زمان بازدید ما تیمی از دانشجویان معماری برای برداشت نقشه به آنجا آماده بودند تا شاید در آینده ای نزدیک طرح مرمت این روستا کلید بخورد.
بادگیرها و نخلستان ها و خانه های کاه گلی زیبایی خاصی را در این مکان ایجاد کرده است. گل زعفران در روستاهای اطراف طبس زیاد به چشم می خورد.
تا نایبند راه درازی باقی مانده. دل به جاده می سپاریم. از دیهوک گذر می کنیم. اینجا یک سه راهی است که راه مسافران فردوس و مشهد از این جاده جدا می شود. قصد دیدن دیهوک را در بازگشت داریم.
با طی مسیر ۳۷ کیلومتری از دیهوک و رد کردن سه راهی به سمت بیرجند، خروجی روستای اسفندیار در سمت راست جاده خود نمایی می کند.
در ابتدا روستای جدید و پس از آن در نزدیکی کوه سنگی روستای قدیم واقع شده است.
معماری اسفندیار کاملا متفاوت است. خانه ها دو طبقه و در دل کوهستان پناه گرفته اند.
پس از مسافت ۹۰ کیلومتری از اسفندیار به نایبند می رسیم. از همان ابتدا نایبند همه را مجذوب خود می کند.
روستای پلکانی بیابان با معماری خاص خود و در کنار آن نخلستان های پر بار و مرکبات پاییزی که همینک بر روی درخت پربار و آماده چیدن است. نایبند از سطح دریاهای آزاد ۱۰۹۰ متر ارتفاع دارد.
گشت در کوچه های روستا و کودکان کنجکاو نایبند لحظه های شادی را برای ما می سازد. داشتن هدیه هایی کوچک برای بچه ها آن ها را بسیار شاد می کند.
برج های نایبند تقریبا بالاترین ارتفاعات روستا هستند و مناظر از آنجا بسیار دیدنی است. نارنگی کلمانتین و پرتقال محلی نایبند را فراموش نکنید. از لطف و بخشندگی مردمان نایبند پرتقال شیرین و آبدار نایبند را مهمان آن ها بودیم.
دل کندن از نایبند سخت است، ولی هنوز راه در پیش است. آخرین نقطه از بازدید ما از چشمه آب گرم دیگ رستم در ۱۰ کیلومتری نایبند است.
سه چشمه بی نظیر که از سر یک تپه از دل زمین می جوشد و جویباری از آب داغ سرازیر شده و در انتها پس از خنک شدن به استخر برای استفاده عموم می ریزد.
آب آن بسیار داغ است. هر چه تپه را بالاتر رفته و به سمت سرچشمه نزدیک می شویم آب جوشان تر می شود تا جایی که لحظه ای نمیتوان دست را در آن نگه داشت.
قصد بازگشت به طبس را داریم. در کوتاهترین روزهای سال هستیم. نزدیکی غروب به دیهوک قدیم می رسیم.
گشت بر بلندای دیهوک و سکوت در غروب دلنشین خستگی سفر چند صد کیلومتری یک روزه را از تن به در کرد.
حالا دیگر کاملا تاریک شده و در راه طبس به لطف آقای تقی زاده راننده خوبمان به سمت فهالنج(Fahalonj) می رویم تا در حاشیه کویر نمک به تماشای آسمان بپردازیم.
باد خنک کویری و آسمان که حالا از ستاره منفجر شده لحظات غیر قابل وصفی است که فقط باید آن را دید و تجربه کرد. روستاهای و مقاصد زیادی را به علت نداشت زمان از دست دادیم که مستلزم سفرهای دیگر به این منطقه است. از آسیاب خسرو آباد تا سد تاریخی کریت(Korit) و … ما را مشتاق سفرهای بعدی می کند.
فواصل روستاهای بازدید شده بر روی جاده اصلی طبس به راور:
خروجی روستای کریت، کیلومتر ۱۸(۱ کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
خروجی فهالنج، کیلومتر ۱۸ (۵ کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
خروجی اصفهک، کیلومتر ۴۰ (روستا کنار جاده است)
خروجی دیهوک، کیلومتر ۸۰ (۱٫۵ کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
خروجی اسفندیار، کیلومتر ۱۱۵(۱۱کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
خروجی نایبند، کیلومتر ۲۰۵ (۲٫۵کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
خروجی آبگرم دیگ رستم، کیلومتر ۲۱۵ (۵۰۰ متری جاده اصلی)
نام های خاص همیشه اشتیاق ویژه ای را برای دیدن آنجا به وجود می آورد. کال جنی یا دره جن ها، از آن دسته مکان هاست که همراه با نام خاص خود جاذبه ای کم نظیر را در خود جای داده است.
دره ای در فاصله ۲۵ کیلومتری از شهر طبس، که حاصل از فرسایش خاک بوسیله آب است. بازدید از این دره یا تنگ زیبا فرصتی است برای آرامش گرفتن در سکوت و دوری از هیاهوی شهری.
جاده شمالی خروجی از طبس را که به سمت بشرویه(Boshrouyeh) پیش می گیرید، پس از ۶ کیلومتر ، خروجی روستای فشاه(Fosha) به قول محلی ها(Fesha) ما را به دیدن آنجا دعوت می کند.
فشاه جزیره سبزی است در دل بیابان که یک قنات نخلستانی را در آنجا به وجود آورده است. در فشاه تنها یک خانواده ساکن هستند که آنها هم خادم امام زاده حسین ابن جعفر صادق(ع) هستند.
ازآنها که می پرسیم می گویند در ایام شهادت امام جعفر صادق روستا شلوغ می شود. راه دسترسی به فشاه یک جاده شوسه و صاف و بدون پیچ و خم به طول ۱۰ کیلومتر است که مستقیم شما را از جاده طبس-بشرویه به فشاه می رساند.
پس از بازدید صبحگاهی از فشاه به شوق دیدن کال جنی به جاده اصلی بازمیگردیم. در ادامه مسیر در سمت راست جاده یک خروجی خاکی است که رو به روی آن ساختمان کشتارگاه طیور طبس نشانه آن است. این جاده خاکی به نسبت هموار به کال جنی منتهی می شود.
در انتهای جاده پیاده می شویم و کنجکاوی خود را در میان کال ها آغاز می کنیم. می گویند کال اصلی به روستای ازمیغان می رسد، حیف که زمان نداریم وگرنه پیمایش این مسیر خالی از لطف نیست.
یکی از کال ها را دنبال می کنیم. از همان لحظه های اول مسحور این منطقه شده ایم.
با پیمایش بخشی از کال، به کال اصلی میرسیم که رود کم آبی در آن جاری است که این همان رودی است که از چشمه های ازمیغان(Ezmighan) می آید.
مسیر نیزاری شده و لحظه به لحظه صحنه ها چشم نواز تر می شود. با ادامه مسیر به بخشی می رسیم که نیزار بیشتر به هم تنیده شده و آب بیشتر جمع شده. پا به آب می زنیم.
در آذر ماه هستیم و آب سرد است. ادامه مسیر کمی دشوار شده. تصمیم به ادامه مسیر از سایر کال های فرعی گرفتیم. کال های فرعی از مسیر جلوتر مجدد به همین کال اصلی که آب در آن جاری است می رسد.
این کال فرعی بسیار کم عرض است. همچون کوچه های کاه گلی و باریک. تک درخت هایی که ریشه های خود را به آب رسانده اند هر از گاهی به چشم می خورد.
با رسیدن به کال اصلی در جهت آب حرکت خود را ادامه می دهیم. از کنار حوضچه ای عمیق با احتیاط عبور می کنیم. کال به اوج زیبایی خود رسیده.
با ادامه دادن آن دره عریض می شود. از آب خبری نیست چرا که به مجرای قنات هدایت شده و با یک مهندسی شگفت آور در بدنه کوه جاری است تا به روستای پایین دست برسد.
دره عریض را ادامه می دهیم. چرا که شنیده ایم خانه گبر همین نزدیکی است.
خانه گبر یا همان اقامت گاه هایی که مربوط به زرتشیان در سالهای پس از حمله اعراب به ایران است در نزدیکی طبس زیاد است، اتاق هایی دست کند در دل کوه است که ورودی آن یک چاه عمودی است که می بایست از آن بالا رفت تا به مجموعه اتاق ها رسید.
به طور معمول در طبقه دوم یک حلقه چاه عمیق برای دسترسی به آب حفر شده بوده. با احتیاط از چاه ۵ متری بالا رفته و شاهد این آثار دست کند بشر هستیم.
روز از ظهر گذشته و غروب پاییزی نزدیک است. قصد دیدن روستای زیبای ازمیغان را داریم.
به جاده اصلی بازگشته و راهی ازمیغان می شویم. ازمیغان روستایی است که همزمان شالیزارهای برنج، نخلستان، باغ مرکبات و درخت انار را شاهد خواهید بود.
وجود این همه زیبایی در کنار هم در روستای ازمیغان در ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا شگفت آور است.
فواصل نقاط بازدید شده بر روی جاده اصلی طبس به بشرویه:
خروجی فشاه، کیلومتر ۶ (۱۰ کیلومتر جاده شوسه فرعی)
خروجی کال جنی، کیلومتر ۲۳ (۳ کیلومتر جاده خاکی فرعی)
خروجی ازمیغان، کیلومتر ۲۷ (۱۲ کیلومتر جاده آسفالته فرعی)
دلها را باید آماده کرد برای دیدن اثری طبیعی و تاریخی در نزدیکی طبس، شهری که به خشکی و آب هوای کویری شهره است. کال سردره یا دره سر که بیشتر بخاطر چشمه آب گرم یا حمام مرتضی علی و اثر تاریخی طاق یا سد تاخیری عباسی مشهور است در نزدیکی روستای خرو (KHARV) قرار دارد…
روستای خرو در ۲۵ کیلومتری شرق طبس در دل کوههای شتری قرار دارد، منطقه ای ییلاقی با باغ های میوه متفاوت با باغ های کویری نزدیک طبس، در اینجا درختان کوهپایه ای مثل گردو، انجیر و انگور وجود دارد که با تصورات ما از منطقه طبس در تناقض بود، برای رسیدن به خرو باید از کنار سد نهرین عبور کرد.
روستای خرو که البته محلی ها آنرا خور(khoor) میگفتند دارای دو بخش سفلی و علیا است که پیاده روی صبح گاهی بین این دو بخش در میان باغ های پاییزی و مزارع زعفران بسیار حال خوبی به ما داد، و حسن ختام این پیاده روی بازدید از سروهای چند هزار ساله خرو و قلعه ای تاریخی مربوط به دوره اسماعیلیان بود که البته به امان خدا رها شده است و در حال نابودی است.
اما کال سر دره واقعاً از عجایب طبیعی است. از همان ابتدا که وارد کال میشویم نکات جدید و جالب یکی پس از دیگری رخنمایی می کنند. چشمه جعفری که در ابتدای راه قرار دارد با ماهی هایی دوست داشتنی که به ما خوش آمد گفتند.
خانه ی گبرها که پدیده ای بسیار بسیار عجیب برای ما بود در این کال به وفور یافت می شود .
با پیاده روی کوتاهی به اولین چشمه آبگرم می رسیم، از اینجا به بعد در جهت خلاف مسیر آب که حرکت می کنیم چشمه های سمت چپ دارای آب گرم هستند و آبهایی که از سمت راست خارج می شوند سرد هستند، در قسمتهایی از مسیر یک پای شما در آب سرد قرار می گیرید و یک پای شما در آب گرم!
از دیواره های دو طرف چشمه های آبگرم می تراورد و در کف دره آب بسیار سرد در جریان است.
از چشمه های آبگرم که فارغ شدیم به سد تأخیری عباسی که به طاق عباسی نیز مشهور است می رسیم، این سد که قدمتی ۶۰۰-۷۰۰ ساله دارد به نوعی اولین سد قوسی جهان است که برای کنترل سیلاب بنا شده است. از ابتدای کال تا طاق عباسی ۲ کیلومتر پیمایش لذت بخش در انتظار شماست.
پاسخ دهید