خلاصه ای از سفر تحقیقاتی به طبس جهت سنجش تاریکی آسمان شب
نویسنده و محقق:سهراب علیدوستی،مدرس نجوم و از داوران مسابقات رصدی ایران و پژوهشگر آلودگی نوری
بسمه تعالی
شهرستان طبس واقع در مرز کویر لوت و مرکزی ایران دارای توپوگرافی متنوعی بوده به طوریکه از کویرهای کم ارتفاع گرفته تا کوههای نسبتا مرتفع را شامل می شود. تراکم پایین جمعیتی در آن باعث گردیده تا این شهرستان دارای یکی از تاریکترین و بهترین مناطق رصدی منجمان را دارا باشد. یکی از این مناطق کویر نایبندان است که تاریکترین منطقه رصدی مورد شناسایی اینجانب بوده است. ولی گسترش روزافزون طبس و استفاده از لامپهای غیر استاندارد زنگ خطر بزرگی را برای این مناطق به صدا درآورده است. طی سفر اخیر اینجانب به طبس و بررسی میزان نور شهرهای منطقه به این نتیجه رسیده ام که آلودگی نوری شهر طبس تا فاصله 80الی 100کیلومتر آنطرفتر ،آسمان شب را از بین می برد. به طوریکه مناطقی همچون روستای خرو ،روستای ازمیغان،کویر روح مرقوم و قسمتهای شمالی و مرکزی کوه شتری،منطقه حلوان و پیر حاجات را نور شهر طبس از بین برده است. (البته نه به طور کامل)بر این اساس قسمتهای جنوبی کوه شتری،کویر غربی طبس(به سمت خور و رباط)و کویر نایبندان از تاریکترین آسمانها برخوردارند. متاسفانه آسمان شب و حیات وحش منطقه را عامل مهم دیگری نیز تهدید می کند و آن استخراج غیر اصولی میادین تازه کشف شده نفت و گاز هستند که آینده مبهمی را برای آنها رقم زده است. البته با استخراج اصولی و بکار گیری لامپهای استاندارد می توان جلوی تخریب آسمان شب را گرفت. آینده تاریکترین مناطق رصدی ایران بدست مردم و مسولین شهرستان طبس است.
٤سال تحقيقات نجومي در طبس
همان طور كه ميدانيد آسمان شب هرچه تاريكتر باشد،پر ستاره تر خواهد بود.به علت طراحي نامناسب لامپهاي معابر،قسمت زيادي از اين نورها به سمت آسمان ساطع ميشوند كه در نتيجه باعث محو شدن ستارگان ميشوند.براي داشتن آسماني پر ستاره بايد كيلومترها از شهر فاصله گرفت تا آلودگي نوري كم شده و آسمان پر ستاره گردد.آلودگي نوري شهرها تا كيلومترها آنطرفتر بر آسمان شب تاثير ميگذارند.مثلا اصفهان تا٢٠٠كيلومتري و تهران تا ٣٠٠كيلومتري بر آسمان شب اثر مخرب دارند.بنابراين آسماني كاملا بكر و تاريك در دنيا كمياب است.اينجانب در حدود ١٠سال به پژوهش در مورد آلودگي نوري و مكانيابي آسمان تاريك پرداخته ام كه در آن مكان هاي تاريك رصدي شناسايي شدند.تا اينكه تاريكترين منطقه رصدي قابل دسترس در ايران شناسايي شد:پناهگاه حيات وحش نايبندان طبس و كوير بهاباد.منطقه نايبندان طبس بدون هيچ گونه آلودگي نوري بوده و بهترين منطقه رصدي با امنيت خوب محسوب ميشود.در مقياس بورتل كه مقياسي براي درجه بندي آسمان شب است،آسمان نايبندان را داراي رتبه ٢كرده است.وجود ارتفاعاتي همچون نايبند،كوههاي شتري و …باعث شفافيت هرچه بيشتر آسمان منطقه شده است.پناهگاه حيات وحش نايبندان به همراه كوير بهاباد نه فقط براي منجمان حائز اهميت است ،بلكه براي طرفداران محيط زيست،عكاسان حيات وحش،كوير نوردان و…نيز اهميت زيادي دارد.در اين منطقه حيوانات كميابي همچون يوز،كاراكل،پلنگ،زاغ بور و…زيست ميكنند كه نشان ازتنوع بالاي اين منطقه دارد.نبود جاده،روستا و معدن بزرگ در منطقه در كنار زحمت محيط بانان باعث بكر ماندن آن شده است. متاسفانه شكار غير مجاز و بهره برداري غير اصولي از معادن ،باعث تخريب محيط زيست شده است.همچنين گسترش لامپهاي غير استاندارد در شهرهاي طبس،ديهوك و بهاباد باعث به خطر افتادن آسمان تاريك منطقه شده است به طوريكه آلودگي نوري شهر طبس تا بيش از ١٠٠كيلومتر آنطرفتر بر آسمان شب تاثير مخرب ميگذارد.متاسفانه در كشورمان ارزش يك معدن ساده يا جاده اي غير ضروري از نادرترين حيوانات و محيط زيست بيشتر است.حيات وحش،محيط زيست طبيعي و آسمان تاريك ،ميراثي هستند كه بايد به ىنسل آينده تحويل دهيم.اميدوارم با تغيير نگرش مردم و مسولين اين نعمتهاي خدادادي براي نسلهاي امروز و آينده حفظ شود.
سهراب عليدوستي،مدرس نجوم و سرپرست پروژه آلودگي نوري
سلام دوستان از اینکه با تلاش بسیار معرف منطقه ی تاریخی طبس هستید بسیار سپاسگزارم و طبس تاریخی در سینه دارد که مردم بیاضه آنرا در همسایگی خوب به خاطر دارند و جالب است بدانید روزی بیاضه ی ما جزو تقسیمات جغرافیایی طبس و خراسان جنوبی بوده است برای تامل و همفکری و یادداشت تاریج منطقه شما را لینک کردیم ..شما جایی ندیدیم دوستان را لینک کرده باشید .