کهن دژ
کد ثبت اثر تاریخی | Q/12/0790 |
کد ثبت اثر ملی ایران | 2405 |
کد ثبت اثر جهانی |
تاریخچه کهن دژ
ارگ طبس ( كهن دژ) از بناهای تاریخی این شهر است كه قدمت آن به بیش از ١٠٠٠ سال پیش بر می گردد. در بعضی از كتابها از جمله فتوح البلدان كه در قرن سوم هجری قمری تالیف شده است اشاره هایی به حصار یا دژ طبس شده است. ناصر خسرو” نیز در سال ٤٤٤ ه.ق. از طبس بازدید بعمل آورده و مدت ١٧ روز میهمان امیر گیلكی بن محمد بوده است و در سفرنامه اش طبس را توصیف نموده و اشاراتی نیز به وضعیت امنیت و وجود دژ در طبس نموده است. این ارگ در طول تاریخ و در مقاطع مختلف دچار حوادث و آسیب هایی گردیده و بنابراین بارها مرمت گردیده است. یكی از این تعمیرها در سال ١٢١٦ هجری قمری اتفاق افتاده كه تا چند دهه قبل سنگ نوشته آن بر سردر ارگ نصب بوده است كه در این شعر از ارگ طبس به ارگ كهن نام برده شده و مبین قدمت آن می باشد.
در سال ١٢٩٢ هجری قمری و در زمان عمادالملك حاكم طبس، بار دیگر ارگ طبس مورد مرمت قرار می گیرد.در دهه های گذشته و قبل از زلزله تنها ساكن ارگ، مرد تنها و فقیری بوده به نام آق سید علی میرزا كه با كمك و مساعدت بازدید كنندگان از ارگ، زندگی می كرده و آق سید علی میرزا در زلزله شهریور ٥٧ همراه با ارگ به خاطره ها پیوست. این بنا تاریخی در زلزله سال ٥٧ ویران شد و در دهه گذشته میراث فرهنگی اقداماتی را جهت احیاء و مرمت این بنای تاریخی آغاز نمود ، بطوریكه از بسیاری از قسمت ها آوار برداری شد و دالان ها و دیوارهایی از ارگ مجددا پدیدار گشت. در همین زمان و در طی كاوش پیكر آق سید علی میرزا در حالی كه با گذشت قریب به ٢٠ سال از زلزله، هنوز بقایای پیكر وی سالم بود پیدا شد. وی را در محل ارگ به خاك سپردند و اتاقكی را بر مقبره اش بنا نمودند و حالا آقا سید علی میرزا دیگر جزئی از تاریخ ارگ شده است.
لازم به ذكر است این بنای تاریخی در این ارگ در طول تاریخ و در مقاطع مختلف دچار حوادث و آسیبهایی شده كه به همین دلیل بارها مورد مرمت قرار گرفته است. از جملهبوسیله میر حسنخان بسال 1216 قمری توسعه داده شده و دارای 6برج بوده كه یكی معروف به برج نادر میرزا است، وجه تسمیه این برج بخاطر زندانی شدن نادرمیرزا درآن بامر میر حسن خان بوده است.
طبس سه قلعه داشته است :الف – ارگ ب – حصار شهر ج – قلعهای بنام قلعه باغ كه از بین رفته است. ارگ طبس دارای سنگ لوحی است، متن سنگ چنین است.
(لی خمسهالفی بهم حرالو بالحاطمه المصطفی و المرتضی و ابناهماو الفاطمه)
امیر عرب داور كامیاب در ایام خان جلالت ماب
محمد حسن خان و الانژاد بلندی ده كاخ انصاف وداد
به حلیتش جستوجه حسن بشهر طبس بود ارگ كهن
به زر كرد این قلعه را ابتیاع بفتوای حكام شرع مطاع
پس آنگونه بتعبیر پرداخت چست به ملیكتش چون در آمد درست
كز آن گشت این قلعه محكم چون كوه بناها در آن یافت فر و شكوه
دو مصراع بر آورد كلك رفیع پی سال تاریخ حصن منیع
بود نام نیكش به دهر آشكار بود تا حصار جهان را مدار
فی سنه 1216 قمری
همان طور كه اشاره شد یكی از این تعمیرها در سال ۱۲۱۶ ه.ق اتفاق افتاده كه تا چند دهه قبل سنگ نوشته آن بر سردر ارگ نصب بودهاست. در این شعر از ارگ طبس به ارگ كهن نام برده شده مه مبینقدمت آن می باشد.در سال ۱۲۹۲ ه.ق. ودر زمان عمادالملك حاكمطبس ، بار دیگر ارگ طبس مورد مرمت قرار می گیرد.اما آخرین بقایای آن در زلزله سال 1357 طبس به تلی از خاك مبدل شد.
مشهور است كه این ارگ راههای زیرزمینی بزرگی به خارج از قلعه شهر داشته كه سواری با اسب از داخل آنها عبور میكرده است.
معروف است كه نادرشاه افشار، هفت دیگ طلا كه حاصل لشگركشی ویبه هندوستان بوده است را در ارگ طبس پنهان كرده است.
ناصر خسرو در سال ۴۴۴ ه.ق. از طبس بازدید بعمل آورده و مدت ۱۷ روزمیهمان امیر گیلكی بن محمد بوده است و در سفرنامه اش طبس را توصیف نموده و اشاراتی نیز به وضعیت امنیت و وجود دژ در طبس نموده. فن پوزردر سال ۱۶۲۱ میلادی آن را می بیند بعنوان قلعه سلطنتی از آن یاد می كند.
در بعضی از كتابها اشاره هایی به حصار یا دژ طبس شده از جمله فتوحالبلدان كه در قرن سوم هجری قمری تالیف شده. است.
نمایی از یکی از ورودیهای ارگ عمومی طبس – ارتفاع دیوار های ارگ حدود 15 متر – عکاس : سون هدین جهانگرد سوئدی 1283 هجری شمسی
امیرمحمدحسنخان طبسی، فرزند علی مردانخان عرب زنگوئی (از اعراب شیبانی) حاکم تون (فردوس) و طبس، از امرای خراسان بود که پس از برادرش امیر محمدخان به حکومت رسید و حکمرانی او با اواخر حکومت لطفعلی خان زند و به حکومت رسیدن محمدخان قاجار مقارن بود.
لطفعلی خان برای احیای حکومت از دست رفته خود تنها به حمایت حسنخان امید داشت و به همین منظور در سال 1206 هجری قمری از راه «لوط چهل پایه» به طبس رفت و به امیرحسنخان پناه برد.
چندی بعد لطفعلی خان به کمک امیرحسنخان یزد و ابرکوه را تصرف کرد و دارابجرد را به محاصره خود درآورد، اما شکست خورد و به طبس بازگشت.
امیرحسنخان بعدها در شمار ملازمان محمدخان قاجار درآمد و در سال 1232 هجری قمری به همراه حسنعلی میرزا شجاعالسلطنه، والی خراسان در فتح هرات و سرکوبی فیروزالدین میرزا حاکم هرات شرکت داشت.
در سال 1233 هجری قمری که فتحخان، وزیر شاه محمود – پادشاه افغانستان – با 30 هزار سوار از هرات به سمت مشهد رهسپار شد، محمدخان قرایی و جمعی دیگر از خوانین خراسان به دلیل نارضایتی از دولت به او پیوستند.
در این دوران امیرحسنخان به دولت متبوع وفادار ماند و در جنگ با فتحخان، از سرداران مهم شجاعالسلطنه بود و به واسطه وفاداری ملقب به وکیل خراسان شد.
امیرمحمد حسن خان در سال 1235 هجری قمری درگذشت.
از وی ابنیه و آثار خیری در طبس و گناباد باقی مانده و از اقداماتش خرید و بازسازی قلعهای قدیمی مشهور به ارگ طبس به عنوان مقر حکومت بوده است.
از امیرمحمد حسنخان وقفنامهای به سال 1234 هجری قمری باقی مانده که اصل آن در دست نیست اما سوادی از آن در اداره اوقاف شهرستان طبس موجود است که در حاشیه آن «السواد مطابق لاصله الاصیل، حرره المذنب نعمت الله» مرقوم شده است.
وقفنامه با عبارت «هوالواقف»، حمد و ستایش خداوند، صلوات بر رسول خدا و ائمه معصومین و سنت حسنه وقف شروع شده و سپس ستایش واقف محمد حسنخان طبسی و مادرش زیب النساء، دختر امیر معصومخان عرب خزیمه که در حضور جمعی از علما، فضلای سادات، اعزه، اعیان و کدخدایان قصبه طبس گیلکی، املاکی را بر اولاد و اجداد خود نسل بعد نسل بر مدرسهای در قصبه طبس برای طلاب علوم دینیه، تعزیت سیدالشهدا، اطعام صلحا و فقرا در ماه رمضان، حقوق طلبه علم طب از طایفه زنگویی و سنجاب رودیف مصارف حمامات، بازار و حصار طبس که از ابنیه وی است، حقوق عمله موقوفات، تعمیر شکست و ریخت و روشنایی اماکن موقوفه و بر اطعام مسکنها در نوروز و عید غدیر وقف کرده است.
صورت موقوفات شامل باغات، مزارع، قنات، قریه و اراضی در طبس و قریه فهالج، کریت، جوخواه، حوزعلیا، رقد، بشرویه، دستجردان، سنجابرود، تون و جنابد است و در آخر شروطی را بر دوام و تولیت وقف ذکر کرده که در تاریخ 1234 هجری قمری به عربی درآمده است.
در انتهای این وقفنامه حاشیهای در سال 1250 توسط آخوند ملامحمد اسماعیل سرحدی نوشته شده است.
شهر طبس – میدان امام (ره) – میدان واعظ طبسی – خیابان واعظ – ارگ (كهن دژ) واقع شده است
……………
…
کلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
dapoxetine bluelight dapoxetine emcure cheap Priligy
buy amoxicillin generic amoxil buy 250 mg amoxil online
buy amoxicillin online overnight
is a medicine that is used for the treatment of itching cheap atarax
Atarax Online, Atarax 50 Mg, Order Atarax Online, Generic Atarax, Atarax 10mg Tablets, Atarax Hydroxyzine, Buy Hydroxyzine.
dapoxetine hydrochloride
dapoxetine hydrochloride fda approval dapoxetine 30mg reviews dapoxetine reviews
پاسخ دهید