کدام اقتصادی تر است: استخراج آب های ژرف یا انتقال آب از دریا⁉️
(به قلم دکتر آریامنش، دانشیار ژئوفیزیک تهران)
▶️ آب دریا و اقیانوس کیفیت مناسبی برای شرب، صنعت و کشاورزی ندارد و طبیعی است که اگر این آب بخواهد منتقل شود باید با آب شیرن کن کیفیت آن تغییر کند. هزینه های انتقال آب از یک طرف و هزینه بهبود کیفیت آن از طرف دیگر و هزینه نگهداری از این تأسیسات همه و همه می تواند اینگونه طرحها را از نظر اقتصادی زیر سئوال ببرد.
▶️ همچنین اختلاف ارتفاع سطح دریاهای آزاد و دریاچه هایی همچون دریای حزر با مناطقی که انتقال آب به آنها مطرح است بیش از 1500 متر است. حالا شما تصور فرمائید که صدها کیلومتر آب منتقل شود و بیش از هزار متر به دلیل اختلاف ارتفاع آب باید پمپاژ شود و مهمتر از همه اینکه متر به متر این تأسیسات هزینه نگهداری و محافظت طی سالهای متمادی بهره برداری نیاز به بودجه دارد.
@waterse
▶️ مسیر انتقال یک مسیر معمولی نیست چه از طریق کانال و چه حفر تونل و چه از طریق لوله هر کدام هزینه ها و مخاطرات خود را دارد. آیا این همه هزینه مقرون به صرفه است؟ مگر آب های ژرف مد نظر ما چقدر عمق دارند که باید به دنبال انتقال آب از صدها کیلومتر آن طرف تر و پمپاژ ان صدها متر بیشتر از عمق آب ژرف باشیم؟
▶️ عمق مد نظر ما در آب های ژرف تجدید پذیر حداقل نصف این اختلاف ارتفاع است. هزینه انتقال آب از دریا و اقیانوس عدد نجومی است و اصلا قابل مقایسه با هزینه اندک بهره برداری از منابع آب ژرف نیست.
▶️ هزینه اکتشاف و بهره برداری از آبهای ژرف حداقل 200 برابر ارزانتر از انتقال آب از دریاست. در صورتی که آبهای موجود در پهنه های گسل اصلی موجود در ایران بهره برداری نشوند از کشور خارج می شوند.
▶️ حتی اگر یک درصد از بودجه هایی که برای مطالعه و اجرای طرح انتقال آب از دریا به داخل کشور در نظر گرفته می شود برای اکتشاف و بهره برداری از آبهای ژرف تجدید پذیر اختصاص یابد بدون شک مشکل آب کشور حل خواهد شد.
مخازن آب ژرفی که در عربستان بهره برداری شد در واقع آب های فسیلی بودند حال آنکه آب های ژرف به پنج نوع تقسیم می شوند و آب های ژرف تجدید پذیر نه تنها هیچ مشکلی را ایجاد نمی کنند بلکه تنها راه نجات کشور از بحرانی است که در باره آن بحث می شود. بدون شک در کنار این موضوع مباحث فرهنگی از جمله فرهنگ مصرف آب و اصلاح الگوی کشت باید در دستور کار قرار گیرد.
با اینگونه موارد نمی شود احساسی برخورد کرد. آیا می دانید کمتر از ده درصد آب در کشور صرف مصارف خانگی می شود . با فرض اینکه اصلا مصرف خانگی صفر شود باز هم نتیجه مورد نظر کسب نخواهد شد. بیش از 90 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی مصرف می شود و نمی توان کشاورزی کشور را تعطیل نمود و از خارج محصولات کشاورزی وارد کرد.
آب های ژرف در زونهای گسلش تجدید پذیر هستند و هیچ مشکل زیست محیطی ایجاد نمی کند و از کشور بسیاری از این شاهراهای آبی خارج می شوند.
استعدای بنده از دوستان این است که در این مورد ابتدا تحقیقات لازم را بفرمایند و سپس اظهار نظر نظر کنند.
آب های ژرف فقط آبهای فسیلی نیستند.
در سوء مدیریت شکی نیست. اولین مشکل مدیریتی در بخش آب در کشور ما این است که بخش آب در کنار انرژی قرار گرفته و همواره محیط زیست و آب فدای برق و انرژی شده اند . ما نیاسمند یک وزارتخانه مستقلی تحت عنوان وزارت آب داریم. در آن صورت ساختار آن وزارتخانه اجازه خواهد داد تا مباحث آب اعم از آب های ژرف، آبهای سطحی، آب شیرین کن ها ، حقوق آب و سایر موارد در آن ساختار تعریف شوند. در شرایط فعلی تلاش بر این نبوده تا حتی آمار درستی از آب های زیر زمینی داشته باشیم.
بنده معتقدم برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی موجود در آبرفت کار اشتباهی است و بدون شک برداشت بی رویه از این مخازن مشکلات فعلی را ایجاد نموده است.
آب های ژرف به 5 دسته تقسیم می شوند که دو دسته از آنها تجدید پذیر و سه نوع آن تجدید ناپذیرند. آب های ژئوترمال، آب های نفتی، و آب های فسیلی از انواع تجدید ناپذیرنذ و برای استحصال توصیه نمی شوند.
آب های ژرف در رسوبات کواترنی و آب های ژرف پهنه های گسلش از نوع تجدید پذیر هستند و جریان دارند و در چرخه هیدرولوژیکی شرکت دارند و بسیاری از این جریان های زیر زمینی وارد اقیانو سها و دریاها می شوند. استحصال آب های ژرف در پهنه گسلش بسیار مطلوب است و استحصال از آنها اکیداً توصیه می شود.
آخرین تحقیقاتی که اینجانب داشته ام حاکی از جریان آب ]ای ژرف در پهنه های گسلش کشور بویژه گسل های فعال است.
نمونه ای از این موارد را می توان در تشکیل ابرهای زلزله مشاهده نمود.
حتماً استحضار دارید که قبل از زلزله بم ابر زلزله تشکیل شد و دقیقاً این ابر از مخازن ژرف منطقه نشأت گرفته بود که جای بحث مفصل دارد.
اینجانب بر اساس وظیفه ملی که دارم به توصیه های برخی از اساتید محترم که در باره تعطیل نمودن و یا کم رنگ کردن کشاورزی در کشور تاکید می کنند باید عرض کنم این توصیه ها نه دردی از جامعه حل خواهد کرد و نه مشکلی از میزان آب مصرفی در کشور بلکه یک بحران اجتماعی ایجاد خواهد شد که حل کردن آن بدتر از بحران آب خواهد بود.
ما باید به میزان نیازمان کشاورزی داشته باشیم و نمی توانیم خود را به دنیایی وابسته کنیم که هر روز برای گرفتن یک قرص نان باید دستمان را دراز کنیم.نان مردم قطعه هواپیما نیست.
البته بدون شک باید در عرصه مدیریت کشاورزی ضمن در نظر گرفتن نیازهای استراتژیک کشور الگوی کشت مدیریت شود و حتی در عرصه اجتماعی باید فرهنگ مصرف نیز مدیریت شود.
بهترین جایگاهی که می تواند موضوع آب های ژرف کشور را پهنه بندی نماید سازمان زمین شناسی ایران است نه وزارت نیرو.سازمان زمین شناسی ایران هم امکانات لازم را دارد و هم دانش و سواد کارشناسان این سازمان در حدی است که بتوانند این منابع را با کمک موسسه ژئوفیزیک کشور شناسایی نمایند.
بسیاری از این منابع آبهای ژرف از کشور خارج می شوند. منشا برخی از این جریان ها، ایران نیست و از ارتفاعات پوشیده از برف در شمال غرب و شمال شرق ایران وارد کشور می شوند . این جریان ها محل گذر گسل های پنهانی هستند که با کانون زمین لرزه ها ی کواترنی انطباق خوبی نشان داده اند.
کیفیت این منابع بر اساس بستری که از آن عبور می کنند متفاوت خواهد بود ولی با توجه به شرایط ساختاری شرق ایران ب در این منطقه از کشور کیفیت مناسبی خواهند داشت. آب های ژرف حوزه عرب و جنوب غرب ایران می توانند از کنار گنبد های نمکی عبور کنند و پیش بینی می شود کیفیت متفاوتی داشته باشند که نیازمند بررسی بیشتر است.
در مورد حجم دقیق این مخازن نیازمند برداشت های ژئوفیزیکی در سرتاسر ایران داریم که می توان میزان دقیقتری را برآورد نمود. تحقیقات اینجانب بیشتر در شرق ایران بوده است
بهترین مناطق برای بررسی بیشتر آب های ژرف زون های گسلش در کشور است. که نقشه گسل های اصلی ایران را تقدیم می کنم.
پاسخ دهید