1-1- مقدمه و تعاریف
امروزه صنعت توریسم یکی از موفق ترین صنایع جهان است چرا که نتایج و دستاوردهای آن در همه ابعاد زندگی انسانها مفید و موثر می باشد. از جمله این نتایج می توان کسب درآمد سرشار ارزی و ریالی، توسعه روابط علمی و فرهنگی ، ایجاد اشتغال پایدار ، بهره برداری و استفاده بهینه از امکانات و مزیت های نسبی یک ناحیه و سرانجام نمایش جلوه های ثبات و امنیت کشور را نام برد.
1-1-1- ژتوتوریسم و اکوتوریسم و اهمیت منطقه ای و بین المللی آن
در جهان امروز صنعت توریسم توجه و عنایت خاصی به موضوع طبیعت گردی (اکوتوریسم- گردشگری طبیعت) دارد. در جهان مدرن کنونی با توسعه شهرها و گسترش بی رویه زندگی ماشینی ، انسانهای خسته و درمانده از زندگی یکنواخت و ملال آور شهری را بر آن داشته تا همواره بدنبال فرصتی باشند تا بتوان در خلال آن لحظاتی را بدور از هیاهو و روزمره گی زندگی بگذرانند.این گروه از انسانهای گریزان از ماشین و عوارض آن را چه جایی بهتر از دامن پاک طبیعت زیبا می تواند به آرامش هر چند موقت و گذرا برساند. در این میان ژئوتوریسم به عنوان یکی از شاخه های تخصصی اکوتوریسم نه تنها علاقه بسیاری از کارشناسان علوم زمین بلکه همه کسانی که علاقه ای به طبیعت دارند را بخود جلب کرده است. در دین مبین اسلام نیز سفارش بسیاری به سیر و گردش در زمین شده که می تواند دلیل محکمی بر تاثیر گردش در طبیعت در ابعاد مختلف روحی و جسمی انسان باشد. از جمله قرآن کریم می فرماید:
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (سوره عنکبوت آیه20)
(ای رسول) بگو به مردم که در زمین سیر کنید و ببینید که خدا چگونه خلق را ایجاد کرده ( تا از مشاهده اسرار خلقت و عظمت بر شما بخوبی روشن شود که ) سپس نشاة آخرت را ایجاد خواهد کرد( حیات فانی به حیات جاودان می پیوندد) که خدا به هر چیز تواناست.
ژئوتوریسم (Geotourism) یکی از رشته های گردشگری وابسته به طبیعت ( Nature based tourism) است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی این پدیده ها می پردازد. این واژه نسبتاً جدید از ترکیب واژه های ژئو(زمین) و توریسم (گردشگری – جهانگردی) بوجود آمده و به معنی گردشگری زمین شناسی می باشد. ژئوتوریسم از علوم و شاخه های مختلف زمین شناسی و جغرافیای طبیعی کمک می گیرد و علاقمندان به طبیعت و پدیده های زمین شناسی را برای بازدید از جاذبه های زیبای زمین و حتی مطالعه و بررسی علمی آنها دعوت می کند. در میان شاخه های مختلف علوم زمین و جغرافیا، ژئومورفولوژی( زمین ریخت شناسی) به دلیل بررسی اشکال ، پدیده ها و لند فرمهای ایجاد شده در زمین از لحاظ هندسی ، زمان تشکیل و مراحل مختلف ایجاد و عوامل موثر بر تشکیل آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اشکال و احجام مختلف که در اثر عملکرد مجموعه ای از عوامل درونی و فرایندهای سطحی و دینامیک خارجی زمین در طی دوره های نسبتاً طولانی بوجود آمده اند، چشم اندازهای بسیار بدیع و زیبایی بوجود آورده و در مناطق مختلف با ویژگی های اقلیمی و آب و هوایی متفاوت انواع خاصی از آنها دیده می شود.
ژئوتوریسم یا گردشگری زمین شناسی امروزه مخاطبان وسیعی پیدا کرده است بطوریکه نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی بلکه همه گردشگران عادی و علاقمندان طبیعت نیز می توانند در زمره گردشگران زمین شناسی قرار گیرند. در جریان فعالیتهای ژئوتوریسمی ، بازدید کنندگان ضمن بازدید و مشاهده پدیده های زیبا و ویژه زمین شناسی ، با مبانی پیدایش وسیر حوادث طبیعی بوجود آورنده آنها نیز آشنا شده و اهمیت وجودی آنها را در می یابند. اگر چه در نگاه اول ممکن است توسعه ژئوتوریسم به معنای افزایش سرعت تخریب طبیعت باشد ولی با مدیریت صحیح می تواند بر اثر حضور گردشگران و صرف هزینه و پول آنها بهبود قابل ملاحظه ای در وضعیت این مناطق ایجاد گردیده و سبب می شود مردم بومی و محلی ارزش بیشتری برای این پدیده های زمین شناسی که سبب جذب گردشگران شده است قائل شوند و از منابع طبیعی خود محافظت بیشتری کرده و صنعت توریسم خود را گسترش دهند.{41}
1-1-2- ژئوپارک
ژئوپارک (Geopark) مخفف پارک زمین شناسی (Geology Park) بوده و طبق تعریف سازمان علمی فرهنگی یونسکو به عنوان یک محدوده جغرافیایی معین می باشد که شامل چند پدیده خاص و زیبای
زمین شناسی همراه با تاریخچه تکامل زمین شناسی مشخص باشد. در واقع ژئوپارک سرزمینی است که در آن میراث زمین شناسی شامل یک یا چندین پدیده مهم از دیدگاه علم زمین شناسی را در خود جای داده است. در این محدوده ممکن است سایر جاذبه های طبیعی ، فرهنگی ، هنری ، تاریخی و باستان شناسی قابل توجه نیز وجود داشته باشد که در مجموع می تواند بر روی توسعه اقتصادی منطقه اثرات مهمی داشته باشد. معرفی یک ژئوپارک ممکن است بر اساس مواردی همچون تاریخچه تکامل زمین شناسی ، چشم اندازهای زمین، تشکیلات زمین شناسی ، خصوصیات سنگ شناسی ، فسیل شناسی ، باستان شناسی و میراث فرهنگی ، ویژگی های زیست محیطی و گونه های مختلف گیاهی و جانوری باشد. این مناطق جزئی از یک شبکه جهانی است که به عنوان میراث زمین در اختیار انسانها قرار گرفته و معیار اصلی در معرفی و بهره برداری از آنها استراتژی توسعه پایدار است. در واقع با تشکیل ژئوپارکها زمینه اشتغال و کسب درآمد سالم و پایدار برای جوانان تحصیل کرده و علاقه مند فراهم میشود و از سوی دیگر ژئوپارکها بهترین محل برای فعالیت توریسم علمی و گردشگری زمین شناسی بوده و از نظر اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی پتانسیل بسیار مهم و موثری قلمداد شده و می تواند کانون پژوهشهای علمی و مطالعات بنیادین قرار گیرد.
آنچه در این میان اهمیت ویژه ای می یابد مسئله حفاظت و نگهداری از این پدیده های بعضاً منحصر به فرد زمین شناسی است که متاسفانه مشاهده می شود بدنبال معرفی و تبلیغ برای بازدید آنها بدون آماده سازی تمهیدات حفاظتی لازم ، صدمات و خسارات جبران ناپذیری به این پدیده ها وارد شده است. کاهش شدید ذخایر فسیلی یک منطقه بدنبال بازدید های مکرر گروههای دانشجویی نیز یکی دیگر از این نوع خسارات است. باید توجه نمود که در ژئوتوریسم تلاش بر این است که دخالت و تصرف در طبیعت توسط انسان صورت نگیرد و اگر بناچار اقدامی صورت گرفت باید به گونه ای باشد که منجر به کمال در طبیعت شود. ایجاد تغییرات باید بیشترین سازگاری با محیط داشته و چهره منطقه را دگرگون و ناهمگن نکند . نباید آثار دخالت بشر و پدیده های مصنوعی نظیر جاده ها، ساختمان ها و هتل ها، چشم انداز غالب یک منطقه گردیده و مناظر طبیعی ناحیه در میان هجوم آجر و آهن و سایر مصنوعات گم و ناپیدا شود.حفظ محیط زیست و چشم اندازهای طبیعی آن و عدم تغییر و خودداری از دخالت انسان در برهم زدن چهره زمین از اهداف اصلی ژئوتوریسم است. ثبت یک پدیده طبیعی در فهرست میراث طبیعی ملی کشور و در مراحل بعدی در فهرست میراث جهانی یونسکو مستلزم ارائه طرحهای ساماندهی ، شیوه بهره برداری و اقدامات حفاظتی در چهار چوب ضوابط زیست محیطی و اصول توسعه پایدار می باشد. بطوریکه عدم رعایت موارد یادشده موجب جلوگیری از ثبت پدیده و حتی حذف یک اثر ثبت شده نیز می گردد. این موضوع سنگینی بار مسئولین و سیاستگذران را در قبال نسلهای حاضر و آینده نشان میدهد. ژئوتوریسم تلاش دارد تا از طریق ایجاد و تعریف ژئوپارکها دیدار از جاذبه های زمین را ساماندهی و هدفمند نموده و از تخریب آثار توسط انسانها جلوگیری نماید. {41}
1-1-3- جایگاه ایران و ناحیه مورد مطالعه از دیدگاه ژئوتوریسم
کشور عزیزمان ایران این سرزمین پهناور با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و اقلیمی و نیز شرایط ویژه زمین شناسی و تاریخچه بسیار پیچیده سیر تحولات زمین شناسی در ادوار گذشته زمین یکی از معدود کشورهای جهان است که به عنوان کلکسیونی از انواع پدیده های نادر طبیعی و زمین شناسی بوده و می تواند در جذب طبیعت گردان داخلی و خارجی و نیز گردشگران زمین شناسی دنیا گامهای بلندی بردارد.
ثبت ژئوپارک جزیره قشم به عنوان نخستین ژئوپارک خاورمیانه و بیست و ششمین ژئوپارک دنیا نشان از عزم و اراده مسئولین ذیربط جهت معرفی جاذبه های گردشگری طبیعی ایران به جهانیان است. پیشنهاد عمده آقای باندارین رئیس مرکز میراث جهانی یونسکو که برای بررسی چند اثر فرهنگی و طبیعی به ایران آمده بود مبنی بر ثبت مناطقی از کویر لوت به عنوان یک ژئوپارک نیز نشانه دیگری بر وجود پتانسیلهای بالقوه فراوان در این کشور پهناور در زمینه ژئوتوریسم می باشد. کویر لوت از بسیاری جهات ویژگی های منحصر به فردی در دنیا دارد که وجود بلندترین تپه های شنی و ماسه بادی دنیا و نیز قرار گیری گرمترین مناطق دنیا در این کویر همراه با کلوتهایی(یاردانگ) با طول بیشتر از یکصد کیلومترنمونه هایی از آن است.
چنانچه بخواهیم ناحیه ای محدود و کوچک را در ایران معرفی نموده که بتوان در برنامه ای فشرده و کوتاه(که معمولاً در صنعت توریسم مد نظر است) حداکثر بهره برداری را در جهت مشاهده و مطالعه طیف وسیعی از جاذبه ها و پدیده های طبیعی و زمین شناسی داشته و مناسب استفاده گردشگران زمین شناسی و بویژه جهانگردان خارجی (با توجه به هزینه های زیاد این کار برای انها) باشد بدون شک منطقه طبس یکی از اولویت های اصلی این کار خواهد بود. تنوع شرایط آب و هوایی و اختلاف ارتفاع 2700 متری سبب ایجاد اقلیمهای مختلف در فواصل نسبتاً کوتاه مکانی شده و تنوع گونه های گیاهی و جانوری را پدید آورده بطوریکه برخی از این نقاط کوچک و واحه های پراکنده همانند نگینی زمردین بر سینه پهناور کویر خشک و سوزان نشسته و جلوه گری می کند. از سوی دیگر پیچیدگی و تنوع شرایط زمین شناسی و سیر تکامل حوادث زمین شناختی در طول دورانهای مختلف زمین شناسی از حدود 600 میلیون سال قبل سبب شده تا کلکسیونی از انواع جاذبه های مختلف زمین شناسی در این منطقه فراهم گردیده بطوری که بسیاری از اندیشمندان و صاحبنظران زمین شناسی ایران و جهان آنرا بهشت زمین شناسی ایران و موزه فسیل ایرانمی نامند.
1-2- قلمرو جغرافیایی تحقیق
شهرستان طبس در بخش شمال غرب استان یزد و فاصله 55 درجه و 25 دقیقه تا 58 درجه و 16 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 41 دقیقه تا 35 درجه و 7 دقیقه عرض شمال قرار گرفته است. این شهرستان با وسعت 55808 کیلومتر مربع (سالنامه آماری استان یزد1386) حدود 5/3 درصد از خاک جمهوری اسلامی ایران را در برگرفته و نه تنها بزرگترین شهرستان کشور بلکه بزرگترین شهرستان خاورمیانه بوده و به تنهایی از 71 کشور جهان (از جمله هلند، فلسطین، سوئیس، تایوان، بلژیک) بزرگتر می باشد. مساحت شهرستان طبس از مجموع مساحت 35 کشور کوچک جهان نیز بیشتر است. شهر طبس یا طبس گلشن که مرکز شهرستان
می باشد، در متون تاریخی به نامهای تبس( از ریشه تب به معنای گرم و سوزان)، تبش-تبشن-طبشن(به معنای تابش و تابیدن- محل تابش و گرما و چشمه آب گرم) ، طبسان – طبسین(مجموع شهر طبس و روستای کرین یا کریت فعلی که گویا در گذشته بسیار آبادتر و همتراز شهر طبس بوده است)، طبس تمر(خرما) و طبس گیلک( بخاطر ابوالحسن گیلکی ابن محمد یا امیرگیلکی از امرای قدیم طبس) نیز نامیده شده و قدمتی چند هزار ساله دارد. بنظر می رسد که نام شهر با «ط» بیشتر به بعد از اسلام بر می گردد و قبل از آن با «ت» نوشته می شده و ریشه در جغرافیای گرم و خشک ناحیه و یا چشمه های آبگرم شرق طبس یا حتی گرمای زیاد آب قنات شهر( با توجه به جریان آب در سطح زمین از فاصله حدود 20 کیلومتری شهر مخصوصاً در تابستان آب نهرین طبس بسیار گرم بوده است) داشته است. فراوانی درختان همیشه بهار نظیر خرما و مرکبات که منظره شهر را در تمام فصول سال سرسبز و شاداب می نماید و نیز وجود باغ زیبای گلشن که از زیباترین باغهای ایران و جهان می باشد در نامیدن این شهر به نام طبس گلشن نقش اساسی داشته است.{4}
در نقشه جغرافیا شهرستان طبس به شکل قلوه مانند با تحدب به سمت غرب از شمال و شمال غرب به شهرستان بردسکن (خراسان رضوی)، از شمال غرب به شهرستان شاهرود (استان اصفهان) از غرب به شهرستان نائین(استان اصفهان) از غرب و جنوب به شهرستان های اردکان و بافق (استان یزد) و از جنوب به شهرستان راور (استان کرمان) و از جنوب شرقی و شرق به شهرستانهای بیرجند، سرایان و فردوس (استان خراسان جنوبی) محدود می شود.
محوده شهر طبس با کشیدگی شرقی – غربی تا شمال شرقی جنوب غربی در بخشهای انتهایی مخروط افکنه ای وسیع در دامنه غربی رشته کوه شتری و در بخش شرقی دشت مثلثی شکل طبس در محدوده 56 درجه و 54 دقیقه تا 56 درجه و 58 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 33 دقیقه تا 33 درجه و 38 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. اختلاف ارتفاع بلندترین نقاط شهر که در قسمت شرقی آن قرار دارد تا پایین ترین نقاط حدود 115 متر می باشد
در حال حاضر وجود بارگاه منور امامزاده حسین بن موسی الکاظم(ع) که همه ساله پذیرای خیل عظیمی از مشتاقان ائمه و اولادشان است و نیز باغ گلشن به نماد این شهر تبدیل شده و طبس را به نام میقات الرضا و دارالمومنین مطرح ساخته است.(تصاویر11و12)
1-3- آب و هوا
قرارگیری ایران در یکی از کمربندهای بیابانی و خشک جهان که بصورت نواری بین عرضهای 15 تا 35 درجه شمالی کره زمین کشیده شده، آب و هوای گرم و خشک بیابانی و نیمه بیابانی را برای آن به ارمغان آورده است. هرچند به مدد وجود برخی عوامل محلی نظیر ارتفاعات بلند و یا سلسله جبال مرتفع و یا وزش بادهای موسمی با رطوبت فراوان در برخی نقاط این سرزمین شرایط آب و هوای مدیترانه ای فراهم شده ولی اغلب نواحی آن با گرما و خشکی و کم آبی دست به گریبان است. شهرستان طبس نیز که در بخشهای مرکزی شرق کشور در محاصره دو تا از خشک ترین و گرمترین کویرهای ایران و بلکه جهان یعنی کویر لوت در شرق و دشت کویر در غرب و شمال غرب قرار گرفته است دارای آب و هوای خشک و سوزان می باشد. خشکی هوا و وزش بادهای خشک و سوزان از سوی کویرهای یادشده بویژه دشت کویر سبب افزایش دامنه اختلاف دما بین ماههای مختلف سال و حتی ساعات مختلف شبانه روز شده است بطوریکه دامنه این اختلاف در شهر طبس گاهی فراتر از 50 درجه سانتی گراد هم می رود. حداکثر دمای هوا در ماههای خرداد، تیر و مرداد و حداقل دما در ماههای آذر ، دی و بهمن دیده می شود.جدول 1 درجه حرارت ماهانه شهر طبس را طی یک دوره سی ساله(سال 1356 تا 1386) نشان می دهد. بیشترین گرمای مطلق شهر طبس در برخی سالها به بالای 50 درجه سانتی گراد و حداقل مطلق آن هم به منهای 9 درجه سانتی گراد می رسد. {10}
وجود ارتفاعات برفگیر در منطقه سبب ایجاد شرایط آب و هوایی نیمه کوهستانی برای ساکنان تعداد اندکی از روستاهای این نواحی شده است . بادهای عمده ای که شهرستان را تحت تاثیر قرار می دهند اغلب از سوی شمال غرب-غرب و جنوب غرب به این منطقه وزیده و سبب نزول باران و برف در برخی از ماههای سال می شوند. این نزولات آسمانی بسیار محدود بوده بطوریکه متوسط بارندگی سالیانه در طبس در طی یک دوره سی ساله حدود 85 میلی متر می باشد. نکته جالب توجه این است که با وجود این میزان بارندگی اندک رودخانه های دائمی بسیاری در دو دامنه شرقی و بویژه غربی رشته کوه شتری وجود دارند که در آنها دبی پایه قابل توجهی در تمام طول سال جریان داشته و حتی در سالهای کم آبی نیز تغییرات قابل
ملاحظه ای در دبی آب آنها ایجاد نمی شود . در این رودخانه ها که در کف دره های نسبتاً باریک (در بخشهای غربی رشته کوه شتری) جریان دارند شرایط آب و هوایی و اقلیمی بسیار متفاوتی را از نظر میزان رطوبت ایجاد کرده بطوری که امکان کشت برخی گیاهان نظیر برنج با نیاز به آب فراوان را هم فراهم آورده است. از جمله این رودخانه های دائمی می توان کال سردر ( رودخانه سردر که تامین کننده اصلی آب شهر طبس می باشد) و رودخانه ازمیغان در بخش شمال طبس را نام برد. جدول 2 میزان بارندگی ماهیانه شهر طبس طی یک دوره سی ساله (1386-1356) را نشان میدهد. {10}
وزش بادهای موسمی یادشده در فصول خشک سال گاهاً سبب ایجاد طوفانهای شدید ماسه شده و گردوغبار زیادی را از کویرهای اطراف جابجا می نماید. در طی این طوفانها میدان دید به کمتر از چند متر کاهش یافته و خسارات فراوانی را به کشاورزی و اماکن مسکونی وارد میآورد. وجود تپه های ماسه بادی فراوان در اطراف طبس شاهدی از وزش این نوع طوفانها بوده و موجب جابه جایی سریع این تپه ها شده و بعضاً جاده های ارتباطی را مسدود و مدفون ساخته و در برخی نقاط زمینهای کشاورزی و باغات را از بین برده است
1-4- توپوگرافی
با وجود واقع شدن شهرستان طبس در یک منطقه کویری و نسبتاً هموار دامنه اختلاف ارتفاع آن از حدود 310 متر ( در فاصله حدود 70 کیلومتری جنوب طبس در بخشهای مرکزی چاله طبس که دریاچه فصلی آب شوری بنام روح مرغوم می باشد) تا 3009 متر ( در قله کوه نای بند در فاصله حدود 135 کیلومتری جنوب شرق طبس) تغییر می کند . این اختلاف ارتفاع 2700 متری علت اصلی وجود اقلیمهای بسیار متفاوت و کوچک در بخشهای مختلف شهرستان می باشد. بخش عمده ای از ناحیه توسط دشتهای نسبتا صاف و هموار و یا تپه ماهوری اشغال شده و نواحی کوهستانی درصد اندکی ار مساحت منطقه را به خود اختصاص می دهند.شهر طبس در بخش شرقی دشت فروافتاده ای قرارگرفته که با توجه به احاطه آن از اطراف توسط کوهها و ارتفاعات نسبتاً مرتفع بنام چاله طبس نامگذاری شده است. ضلع شرقی این چاله را رشته کوه شتری (با ارتفاع حداکثر 2900 متر در قله شتری واقع در فاصله 26 کیلومتری شرق طبس) با روند شمال شمال غرب جنوب جنوب شرق قرار گرفته و در واقع شهر طبس بر روی یکی از بزرگترین مخروط افکنه های دامنه غربی این رشته تشکیل شده است. دنباله جنوبی این رشته در فاصله حدود 100 کیلومتری طبس با رشته ای از تپه ماهورها به کوه نای بند می رسد. مجموع رشته کوه شتری و دنباله یادشده تا فاصله حدود 300 کیلومتری جنوب طبس در واقع ضلع غربی کویر بزرگ لوت را تشکیل داده که در بخشهای جنوبی تر با رشته ارتفاعات لکرکوه و دربند به ارتفاعات کوه بنان در منطقه شمال کرمان می رسد. بخش پیوسته و صعب العبور رشته کوه شتری با طول نزدیک به 150 کیلومتر از منطقه آب گرم و سرد وروستای نیستان شروع شده و با پهنای حداکثر 30 کیلومتر تا کوههای ازبک کوه در شمال شرقی طبس امتداد می یابد.در این بخش رشته ارتفاعات ازبک کوه با تغییر روند شمال شرق- جنوب غربی به کوههای جنوب دشت کاشمر و بردسکن که روندی تقریباً شرقی – غربی یافته اند متصل شده و توسط دشت یادشده از رشته کوههای منطقه جنوب سبزوار و کوهسرخ جدا می شود. رشته کوه شتری در فاصله حدود 60 کیلومتری شمال شرق طبس تمایلی به سمت شمال شرق نشان داده و بعضاً حالت تپه ماهوری یا ارتفاعات منفصل گرفته و با انحنای ملایمی در بخش شمال شهر عشق آباد همروند با رشته ازبک کوه و در بخش جنوب شرقی آن قرار می گیرد. رشته کوه شتری شامل چندین رشته با طول چند ده کیلومتری بوده که از سنگهای صخره ساز کربناته دوران دوم زمین شناسی بوجود آمده و توسط دشتهای کشیده و کم پهنایی که معمولا بر روی واحدهای شیل و مارن فرسایش پذیر دوران دوم توسعه یافته اند از یکدیگر جدا می شود.
بخش غربی چاله طبس را کوههای بسیار قدیمی و فرسایش یافته و نسبتاً پراکنده کلمرد(با رخنمونهایی قدیمی تر از 600 میلیون سال قبل) و رشته ارتفاعات نسبتاً کم ارتفاع مزینو با روندی شمالی – جنوبی متشکل از رسوبات زغالدار دوران دوم زمین شناسی تشکیل می دهند. ادامه این ارتفاعات از سمت شمال با انحنای ملایمی به سمت شرق به دشت کویر رسیده و از سمت جنوب نیز با انحنایی ملایم به دنباله جنوبی ارتفاعات منطقه نای بند و دربند و ارتفاعات شمال شرق بهاباد می رسد.
در بخش شمالی طبس در حد فاصل دنباله شمالی رشته کوه شتری و ارتفاعات منطقه کلمرد و پیرحاجات مجموعه کوههای نسبتاً پراکنده و بسیار قدیمی درنجال متعلق به دوران اول زمین شناسی با قدمتی بین 300 تا 600 میلیون سال قرار دارد.
ضلع جنوبی دشت فروافتاده یا همان چاله طبس توسط کوههای نسبتاً پراکنده و کم ارتفاع (بعضاً با روند شرقی – غربی) پروده مشخص می شود که اغلب متعلق به دوران دوم زمین شناسی بوده و شامل مجموعه رسوبات زغالداری است که معادن عظیم زغالسنگ پروده را در خود جای داده است.(شکل1و2)
پایان بخش دوم
استفاده از تصاویر و مطالب ، فقط با ذکر نام ” دانشنامه طبس www.tabasenc.ir ” بلامانع می باشد
پاسخ دهید