- بهشت زمین شناسی ایران- دانشنامه طبس گلشن
چنانچه بخواهیم ناحیه ای محدود و کوچک را در ایران معرفی نموده که بتوان در برنامه ای فشرده و کوتاه (که معمولاً در صنعت توریسم مد نظر است) حداکثر بهره برداری را در جهت مشاهده و مطالعه طیف وسیعی از جاذبه ها و پدیده های طبیعی و زمین شناسی داشته و مناسب استفاده گردشگران زمین شناسی و بویژه جهانگردان خارجی (با توجه به هزینه های زیاد این کار برای انها) باشد بدون شک منطقه طبس یکی از اولویت های اصلی این کار خواهد بود. تنوع شرایط آب و هوایی و اختلاف ارتفاع ۲۷۰۰ متری سبب ایجاد اقلیمهای مختلف در فواصل نسبتاً کوتاه مکانی شده و تنوع گونه های گیاهی و جانوری را پدید آورده بطوریکه برخی از این نقاط کوچک و واحه های پراکنده همانند نگینی زمردین بر سینه پهناور کویر خشک و سوزان نشسته و جلوه گری می کند. از سوی دیگر پیچیدگی و تنوع شرایط زمین شناسی و سیر تکامل حوادث زمین شناختی در طول دورانهای مختلف زمین شناسی از حدود ۶۰۰ میلیون سال قبل سبب شده تا کلکسیونی از انواع جاذبه های مختلف زمین شناسی در این منطقه فراهم گردیده بطوری که بسیاری از اندیشمندان و صاحبنظران زمین شناسی ایران و جهان آنرا بهشت زمین شناسی ایران و موزه فسیل ایران می نامند.
شهرستان طبس نیز که در بخشهای مرکزی شرق کشور در محاصره دو تا از خشک ترین و گرمترین کویرهای ایران و بلکه جهان یعنی کویر لوت در شرق و دشت کویر در غرب و شمال غرب قرار گرفته است دارای آب و هوای خشک و سوزان می باشد. خشکی هوا و وزش بادهای خشک و سوزان از سوی کویرهای یادشده بویژه دشت کویر سبب افزایش دامنه اختلاف دما بین ماههای مختلف سال و حتی ساعات مختلف شبانه روز شده است بطوریکه دامنه این اختلاف در شهر طبس گاهی فراتر از ۵۰ درجه سانتی گراد هم می رود. حداکثر دمای هوا در ماههای خرداد، تیر و مرداد و حداقل دما در ماههای آذر ، دی و بهمن دیده می شود.جدول ۱ درجه حرارت ماهانه شهر طبس را طی یک دوره سی ساله(سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۶) نشان می دهد. بیشترین گرمای مطلق شهر طبس در برخی سالها به بالای ۵۰ درجه سانتی گراد و حداقل مطلق آن هم به منهای ۹ درجه سانتی گراد می رسد. {۱۰}
وجود ارتفاعات برفگیر در منطقه سبب ایجاد شرایط آب و هوایی نیمه کوهستانی برای ساکنان تعداد اندکی از روستاهای این نواحی شده است . بادهای عمده ای که شهرستان را تحت تاثیر قرار می دهند اغلب از سوی شمال غرب-غرب و جنوب غرب به این منطقه وزیده و سبب نزول باران و برف در برخی از ماههای سال می شوند. این نزولات آسمانی بسیار محدود بوده بطوریکه متوسط بارندگی سالیانه در طبس در طی یک دوره سی ساله حدود ۸۵ میلی متر می باشد. نکته جالب توجه این است که با وجود این میزان بارندگی اندک رودخانه های دائمی بسیاری در دو دامنه شرقی و بویژه غربی رشته کوه شتری وجود دارند که در آنها دبی پایه قابل توجهی در تمام طول سال جریان داشته و حتی در سالهای کم آبی نیز تغییرات قابل ملاحظه ای در دبی آب آنها ایجاد نمی شود . در این رودخانه ها که در کف دره های نسبتاً باریک (در بخشهای غربی رشته کوه شتری) جریان دارند شرایط آب و هوایی و اقلیمی بسیار متفاوتی را از نظر میزان رطوبت ایجاد کرده بطوری که امکان کشت برخی گیاهان نظیر برنج با نیاز به آب فراوان را هم فراهم آورده است. از جمله این رودخانه های دائمی می توان کال سردر ( رودخانه سردر که تامین کننده اصلی آب شهرطبس می باشد) و رودخانه ازمیغان در بخش شمال طبس را نام برد. جدول ۲ میزان بارندگی ماهیانه شهر طبس طی یک دوره سی ساله (۱۳۸۶-۱۳۵۶) را نشان میدهد. {۱۰}
وزش بادهای موسمی یادشده در فصول خشک سال گاهاً سبب ایجاد طوفانهای شدید ماسه شده و گردوغبار زیادی را از کویرهای اطراف جابجا می نماید. در طی این طوفانها میدان دید به کمتر از چند متر کاهش یافته و خسارات فراوانی را به کشاورزی و اماکن مسکونی وارد میآورد. وجود تپه های ماسه بادی فراوان در اطراف طبس شاهدی از وزش این نوع طوفانها بوده و موجب جابه جایی سریع این تپه ها شده و بعضاً جاده های ارتباطی را مسدود و مدفون ساخته و در برخی نقاط زمینهای کشاورزی و باغات را از بین برده است.
منطقه کلمرد و پیرحاجات مجموعه کوههای نسبتاً پراکنده و بسیار قدیمی درنجال متعلق به دوران اول زمین شناسی با قدمتی بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیون سال قرار دارد.
ضلع جنوبی دشت فروافتاده یا همان چاله طبس توسط کوههای نسبتاً پراکنده و کم ارتفاع (بعضاً با روند شرقی – غربی) پروده مشخص می شود که اغلب متعلق به دوران دوم زمین شناسی بوده و شامل مجموعه رسوبات زغالداری است که معادن عظیم زغالسنگ پروده را در خود جای داده است.
. بخش غربی چاله طبس را کوههای بسیار قدیمی و فرسایش یافته و نسبتاً پراکنده کلمرد(با رخنمونهایی قدیمی تر از ۶۰۰ میلیون سال قبل) و رشته ارتفاعات نسبتاً کم ارتفاع مزینو با روندی شمالی – جنوبی متشکل از رسوبات زغالدار دوران دوم زمین شناسی تشکیل می دهند. ادامه این ارتفاعات از سمت شمال با انحنای ملایمی به سمت شرق به دشت کویر رسیده و از سمت جنوب نیز با انحنایی ملایم به دنباله جنوبی ارتفاعات منطقه نای بند و دربند و ارتفاعات شمال شرق بهاباد می رسد.
با وجود واقع شدن شهرستان طبس در یک منطقه کویری و نسبتاً هموار دامنه اختلاف ارتفاع آن از حدود ۳۱۰ متر ( در فاصله حدود ۷۰ کیلومتری جنوب طبس در بخشهای مرکزی چاله طبس که دریاچه فصلی آب شوری بنام روح مرغوم می باشد) تا ۳۰۰۹ متر ( در قله کوه نای بند در فاصله حدود ۱۳۵ کیلومتری جنوب شرق طبس) تغییر می کند . این اختلاف ارتفاع ۲۷۰۰ متری علت اصلی وجود اقلیمهای بسیار متفاوت و کوچک در بخشهای مختلف شهرستان می باشد. بخش عمده ای از ناحیه توسط دشتهای نسبتا صاف و هموار و یا تپه ماهوری اشغال شده و نواحی کوهستانی درصد اندکی ار مساحت منطقه را به خود اختصاص می دهند.شهر طبس در بخش شرقی دشت فروافتاده ای قرارگرفته که با توجه به احاطه آن از اطراف توسط کوهها و ارتفاعات نسبتاً مرتفع بنام چاله طبس نامگذاری شده است. ضلع شرقی این چاله را رشته کوه شتری (با ارتفاع حداکثر ۲۹۰۰ متر در قله شتری واقع در فاصله ۲۶ کیلومتری شرق طبس) با روند شمال شمال غرب جنوب جنوب شرق قرار گرفته و در واقع شهر طبس بر روی یکی از بزرگترین مخروط افکنه های دامنه غربی این رشته تشکیل شده است. دنباله جنوبی این رشته در فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری طبس با رشته ای از تپه ماهورها به کوه نای بند می رسد. مجموع رشته کوه شتری و دنباله یادشده تا فاصله حدود ۳۰۰ کیلومتری جنوب طبس در واقع ضلع غربی کویر بزرگ لوت را تشکیل داده که در بخشهای جنوبی تر با رشته ارتفاعات لکرکوه و دربند به ارتفاعات کوه بنان در منطقه شمال کرمان می رسد. بخش پیوسته و صعب العبور رشته کوه شتری با طول نزدیک به ۱۵۰ کیلومتر از منطقه آب گرم و سرد وروستای نیستان شروع شده و با پهنای حداکثر ۳۰ کیلومتر تا کوههای ازبک کوه در شمال شرقی طبس امتداد می یابد.
سنگهای مربوط به کربونیفر بالایی که در دیگر مناطق ایران مرکزی وجود ندارد از این ناحیه گزارش شده و شامل رسوبات شیل و ماسه سنگی همراه با بین لایه هایی از کربناتهای نواحی عمیق(سازند سردر) میباشد که برای اولین بار در ایران به عنوان مقطع تیپ (برش الگو) در منطقه کال سردر طبس مطالعه و معرفی شده است..وجود فعالیتهای آتشفشانی مافیک و حدواسط هر چند با گسترش محدود در پالئوزوئیک و نیز وقوع کانی سازی سرب و روی و مس در سنگهای پرمین ، تریاس و ژوراسیک منطقه(معادن متروک مس گزو و سرب و روی چاه سرب و ازبکوه) این ناحیه را قابل مقایسه با البرز نموده است. وقوع فرونشست شدید کل بلوک طبس در پالئوزوئیک و مزوزوئیک تا کرتاسه از دیگر ویژگی های این ناحیه می باشد بطوری که حدود ۷ هزار متر رسوبات پالئوزوئیک بدون ناپیوستگی قابل ملاحظه (در منطقه کوه های درنجال شمال طبس) و حدود ۱۰ هزار متر روسبات مزوزوئیک (حوضه رسوبی شتری) در آن ته نشین شده اندکه این حالت درخاور میانه بی نظیر است.
همان طور که قبلا ذکر شد منطقه طبس علاوه بر پیشینه فرهنگی و تاریخی بسیار غنی دارای پتانسیل های بالای زمین شناسی و بویژه فسیل شناسی می باشد. ضخیم ترین و پیوسته ترین سکانسهای رسوبی مقاطع مختلف زمین شناسی بخصوص یکی از ستبر ترین رسوبات پالئوزوئیک ایران در این منطقه قرار دارد بطوری که مجموع ضخامت نهشته های پالئوزوئیک در این منطقه به بیش از ۷۰۰۰ متر می رسد و با توجه به این ضخامت می توان رتبه اول را نه تنها در ایران بلکه در خاورمیانه و جهان به طبس داد. رسوبات دوران های مختلف زمین شناسی در این منطقه و در فواصل کم جغرافیایی که ایدآل گردشگردی زمین شناسی می باشد برونزد دارد و لذا مقطع تیپ(برش الگو) بسیاری از سکانسها و سازند های رسوبی ایران در این منطقه انتخاب و مطالعه شده است.(بیشتر از بیست مقطع تیپ سازندهای زمین شناسی ایران برای اولین بار در منطقه طبس مطالعه و به زمین شناسی ایران و جهان معرفی شده است لذا نام طبس نه تنها در زمین شناسی ایران بلکه در زمین شناسی خاور میانه و جهان نیز نامی آشنا بوده و بسیاری از اندیشمندان زمین شناسی جهان در ارزوی بازدید از این منطقه هستند.) .
در این ناحیه طیف نسبتاً گسترده ای از انواع سنگهای رسوبی – آذرین و دگرگونی رخنمون دارد . گرمای بسیار شدید منطقه و شرایط نامناسب برای رشد گیاهان باعث عدم وجود پوشش گیاهی متراکم و بکر و غیره هوازده بودن اکثر سکانسهای رسوبی در این منطقه شده است. همچنین شرایط یادشده در این منطقه باعث شده که اکثر سنگها و رسوبات دورانهای مختلف زمین شناسی رخنمون قابل توجهی داشته و ایده آل ترین حالت را برای مطالعه سنگها فراهم کرده است.
استان یزد یکی از معدود استانهایی است که اکثر مواد معدنی در آن یافت می شود و معادن بزرگی چه از نظر ذخیره و چه از نظر تکنولوژی استخراج و چه از نظر قدمت در این استان واقع شده است. از بزرگترین معادن استان می توان معادن زغالسنگ طبس ، معدن سنگ آهن چادرملو ، معدن سنگ آهن چغارت ، معدن سنگ آهن سه چاهون ، معدن سرب و روی کوشک ، معدن فلورین کمر مهدی طبس و . . . می توان نام برد. با توجه به شرایط خاص زمین شناسی ناحیه طبس که پیشتر به آن اشاره شد طیف وسیعی از مواد معدنی در آن تشکیل شده که بسیاری از آنها بصورت معدن فعال در حال استخراج و بهره برداری بوده و بسیاری دیگر در مراحل اولیه بوده و هنوز بسیاری دیگر حتی کشف هم نشده است.شهرستان طبس دارای تنوع مواد معدنی زیادی می باشد بطوری که در این شهرستان بیش از ۲۰۰ نوع ماده معدنی تاکنون کشف شده است که بسیاری از آنها در حال بهره برداری و یا اکتشاف می باشند
شت زمین شناسی ایران- دانشنامه طبس گلشن
علاوه بر این معادن فعال شهرستان می توان به نمونه هایی فراوان از معادن خاک نسوز در منطقه کلمرد و رباط خان، معادن بنتونیت، معدن سولفات سدیم عشق آباد، معدن فلورین کمر مهدی(که از بی نظیرترین و خالصترین معادن فلورین خاورمیانه بوده ومحصولات آن به اوپا نیز صادر می شود)، معدن باریت کریستالین، معدن منگنز و معدن گچ را نام برد. بر روی نمونه هایی از عقیق و بلوردان (ژئود) در منطقه نایبندان و دیهوک نبز مطالعاتی در حال انجام است.
سرگذشت پرتکاپوی ساختاری و زمین شناسی منطقه که شرح آن گذشت سبب شده تا از دیدگاه تکتونیکی و تنوع ساختمانهای زمین شناسی، این ناحیه موقعیت بسیار مناسبی یافته و زمینه بسیار مساعدی جهت مشاهده و مطالعه انواع ساختارهای زمین شناسی را فراهم آورد. وجود گسلهای بزرگ و مهم در این ناحیه که تعدادی از آنها هنوز فعال بوده و هر از چند گاهی موجب ایجاد زمین لرزه می شوند نیز سبب شده تا سیماهای مورفوتکتونیکی جالبی در طول تاریخچه تکامل و فعالیتهای زمین ساختی ناحیه بوجود آید.
فن آوری پیشرفته ساخت سد کریت به شکل قوسی و انتخاب بهترین محل زمین شناسی برای ساخت سد و قدمت و ارتفاع زیاد سد آن را به یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانیان و شاید قدیمی ترین سد قوسی جهان تبدیل نموده و برای یک مدت طولانی یکی از بلندترین سازه های مهندسی جهان بوده است.
برگرفته از طرح تحقیقاتی ” معرفی جاذبه های ژئوتوریسم و معدنی ناحیه طبس”-دانشگاه آزاد اسلامی واحد طبس- مجری طرح: محمد ناظمی-شهریور ۱۳۸۸
عنوان: نايبندان
عنوان: شيرگشت-چاه سرب
اطلاعات معادن محدوده اندكس: طبس
منبع: پایگاه ملی داده های علوم زمین
نام معدن |
نام ماده معدنی |
نوع ماده معدنی |
وضعیت |
|
پروده 5 |
ذغال سنگ |
غیرفلزی |
||
پروده شمالی2 |
ذغال سنگ |
غیرفلزی |
||
چشمه شاه |
فسفات |
غیرفلزی |
||
چشمه محمد |
فسفات |
غیرفلزی |
||
خاك نسوز كوه قرنی |
خاك نسوز |
غیرفلزی |
||
خاك نسوزسرتخت رباط خان طبس |
خاك نسوز |
غیرفلزی |
||
راهدار |
فسفات |
غیرفلزی |
||
رودنی |
خاك نسوز |
غیرفلزی |
||
زغالسنگ مزرعه حسام |
ذغال سنگ |
غیرفلزی |
||
سرتخت رباط خان طبس |
خاك نسوز |
غیرفلزی |
نام معدن |
نام ماده معدنی |
نوع ماده معدنی |
وضعیت |
|
سیمان كوه |
گرانیت |
مصالح ساختمانی |
||
شیر گشت |
بنتونیت |
غیرفلزی |
||
فلورین طبس |
فلورین |
غیرفلزی |
||
كائولن بیشه |
خاك صنعتی |
غیرفلزی |
||
كمر مهدی |
فلورین |
غیرفلزی |
||
كوه دری رباط خان طبس |
خاك نسوز |
غیرفلزی |
||
كوه علی مك |
فسفات |
غیرفلزی |
||
مزینوغربی |
ذغال سنگ |
غیرفلزی |
||
کلمرد |
فسفات |
غیرفلزی |
||
کمر دارین |
فسفات |
غیرفلزی |
||
کمرمهدی |
فلورین |
غیرفلزی |
معرفی کتاب | ||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
ژئوتوریسم (Geotourism)
برای اطلاعات بیشتر روی عکس زیر کلیک کنید
پایان نامه های زمین شناسی
برای اطلاعات بیشتر روی عکس زیر کلیک کنید
کلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع و لگوی ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
order zyban online canada bupropion without prescription
purchase amoxil cheap amoxil amoxicillin generic
buy amoxicillin online next day delivery uk
hydroxyzine 25mg, buy hydroxyzine, hydroxyzine online. atarax reviews
Atarax sert a traiter les nevroses et etats neurotiques, il aide egalement a neutraliser le syndrome alcoolique abstinent. Le produit diminue de maniere …
dapoxetine buy online
dapoxetine buy online usa dapoxetine jelly cheap dapoxetine
با سلام و احترام
اگر امکان دارد اطلاعات جامع تر و دقیق تری از زمین شناسی حوضه طبس -بخش ذخیره زغال پروده شرقی برای من ارسال کنید.اگر مقالات داخلی یا خارجی در این زمینه در اختیار دارید نیز برای من ارسال کنید و اگر منبعی می شناسید هر چه سریع تر به من اطلاع دهید.با تشکر از سایت زیبا و پربار شما تنها می خواهم بگویم که کمی به بار علمی و زمین شناسی آن بیفزایید.موفق باشید
سلام و با تشکر
شما میتوانید اطلاعات بیشتر در بخش زمینشناسی و زغال سنگ را از لینکهای ذیل مشاهده نمایید:
http://www.tabasenc.ir/?p=697
http://www.tabasenc.ir/?p=2558
http://www.tabasenc.ir/?p=1465
همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید با گروه معدن دانشگاه آزاد اسلامی طبس تماس بگیرید