خار شتر و عرق ترنجبین
یکی از سوغات شهر طبس عرقیات دارویی است .
طبس با درارا بودن کویر گسترده و وجود فراوان گیاه خارشتری یکی از مراکز تولید عرق ترنجبین – ماده باارزش دارویی- است.
|
نام علمی: Alhagi maurorum
نام انگلیسی: Persian mannaplant
خار شتر از خانواده پروانه آسياها papilionacees و از بقولات (لكومينوز) مي باشد . اين خانواده داراي كاسبرگ زنگ مانند با پنج دندانه كوتاه مي باشد. ميوه اين خانواده ناشكوفا است، دانه ها در داخل نيامك پهلوي هم و نامرتب قرار دارد. اين گياهان داراي ساق هاي منشعب خاردار مي باشند و برگ ها ساده و كامل مي باشد. اين گونه در تمام نقاط ايران، سمنان، خراسان، آذربايجان، سيستان و بلوچستان، هرمزگان ، كرمان، يزد و خوزستان وجود دارد. اين گونه خود به دو زير گونه تقسيم مي گردد يكي داراي برگ هاي درشت بوده و ديگري داراي برگ هاي ريز مي باشند .
خار شتر و عرق ترنجبین
خار شتر گياهي است چندين ساله كه در تمام خاك ها مي رويد و مخصوص خاك هاي فقير مي باشد و حتي در خاك هائي كه داراي قشر سفيدرنگ نمك مي باشد مي رويد . ريشه اين گياه خيلي عميق است و تا 5 ـ 6 متر هم مي رسد و از اين لحاظ در مقابل كم آبي مقاومت زياد دارد . خارشتر گياهي است مقاوم به سرما و تا ارتفاع 400 متري مشاهده گرديده است و در برخي مناطق همچون بلوچستان بيشترين غذاي شتر به طور معمول از گونه خارشتر است . بيشترين زمان مناسب توليد و برداشت علوفه خارشتر در زمان گل دهي و بذردهي مي باشد .
در فصل گرما روي برگ و شاخه هاي آن قطرات سخت ترنجبين به شكل شبنم سفت شده مشاهده مي شود.
روغن برگ گياه براي دردهاي روماتيسمي بسيار مفيد بوده و روغن گل هاي آن براي بواسير مورد استفاده قرار مي گيرد.
خار شتر و عرق ترنجبین
عرق خارشتر براي دفع سنگ كليه ومثانه بسيار مفيد بوده ومورد استفاده قرار مي گيرد.
ترنجبین به فارسی “ترانگبین” یا “ترنگبین” است. آن را به فرانسوی Manne d”hedysarum و Manna d”alhagi و Manne de perse و به انگلیسی Manna of hedysarum و به عربی “ترنجبین” می نامند.
ماده ای است شیرین كه به صورت شبنم روی گیاه حاج یا خارشتر (با نام علمی Alhagi maurorum) یا خاربز می نشیند. در یک بررسی که توسط مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی خراسان انجام شد، مشاهده شد که این شیرابههای قندی در نتیجه عمل حشره ای به طور طبیعی و با ایجاد شكاف به خارج تراوش می شود.
گیاه خارشتر درختچه یا بوته خاری است که در بیابان ها و دشت های كم ارتفاع ایران مانند خراسان، یزد، تبریز، زرند، اطراف قم و بوشهر به طور خودرو فراوان دیده می شود.
سابقا از ترنجبین در كارخانجات ساده قندگیری به طور سنتی قند می گرفتند، ولی بعدها چون فروش ترنجبین از نظر دارویی بازار بهتری پیدا كرد، آن را فقط به عنوان دارو می فروشند.
ترنجبین حاوى تركیبات قندى مختلفى چون گلوكز و فروكتوز، ساكاروز و ترى ساكارید است كه به راحتى در آب حل مى شود.
مستند کوتاهی از تهیه ترنجبین از خار شتر
خار شتر و عرق ترنجبین
خواص ترنجبین
* ترنجبین طبق نظر حكمای طب سنتی گرم، ولی در عین حال تر است.
* ملین و مسهل است. دوز مصرفى ترنجبین به عنوان ملین بر حسب سن بیمار بین 10 تا 70 گرم است كه با كمى آب مصرف مى شود. این گیاه اگر در مقدار کم خورده شود، ملین و اگر به مقدار زیاد مصرف شود، مسهل است.
* در تسکین سرفه و درد سینه موثر است.
* برای تسكین عطش و تب مفید است.
* خاصیت ضدعفونی کنندگی خوبی دارد و میکروب ها را از بین می برد، به همین دلیل برای درمان بیماری های عفونی مفید است.
* خوردن ترنجبین با آب پنیر برای اخراج اخلاط سوخته، با ماءالشعیر برای دفع اخلاط گرم، با كره برای باز كردن ادرار (در مواردی كه ترشح ادرار بند می آید) مفید است.
* اگر ترنجبین با آب زیره خورده شود، برای دفع صدای شكم كه با تب خفیفی توام باشد، نافع است.
* جوشانده آن معرق است.
* مالیدن روغن برگ های آن برای روماتیسم خیلی نافع است.
* گل های آن برای بواسیر مفید است.
* عرق گیاه ترنجبین اگر مدتی کم کم خورده شود، برای دفع سنگ كلیه و مثانه تا حدودی مؤثر است.
احتیاط کنید:
* بسیاری از خانوادهها برای بهبود زردی کودک خود از مخلوط ترنجبین و آب قند استفاده میکنند که این مواد، نه تنها تاثیری در بهبود زردی کودک ندارند، بلکه باعث اسهال و استفراغ نوزاد نیز میشوند.
در یک مطالعه تحقیقاتی که توسط اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی لرستان با هدف بررسی اثر ترنجبین خوراكی در كاهش زردی نوزادان انجام گردید، نشان داده شد که علیرغم باورهای بومی مبنی بر تاثیر ترنجبین در كاهش زردی نوزادی، تجویز این ماده اثر قابل توجهی در درمان زردی ندارد.
* بیماران مبتلا به حصبه، اسهال خونی، بواسیر، خون ادراری و آبله از خوردن ترنجبین خودداری کنند.
* ترنجبین برای طحال و اشخاص گرم مزاج مضر است.
تهیه آب ترنجبین
برای تهیه آب ترنجبین، مقداری ترنجبین را در آب جوش حل می کنند. سپس مایع صاف روی آن را بر می دارند و می گذارند قدری بماند تا مواد خارجی آن ته نشین شود. حالا مایع صاف شده روی آن، آماده خوردن است.
آب ترنجبین اگر صبح ناشتا خورده شود، موثرتر است. مقدار خوراكی معمول آن 12 تا 35 گرم است.
کلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
براي زردي كودك داروي بسيار خوبي است اما ترنجبين به تنهائي يابهخ شكلي شما فرموديد نيست ما توشيرازاز عرق شاطره ياعرق بيد براي حل اين دارو استفاده مي كنيم وهمراه آن ميوه عناب رادرعرقيات ذكر شده به كودك ميدهيم تعجب مي كنم كه چيزي راكه خود مردم ساليان سال ازآن به عنوان درمان استفاده كردند رااين چنين هراس ناك ازش نام مي بريد
با سلام گویا ترنجبین ازقدیم الایام مورد استفاده قرار می گرفته است احتمالا مقدار استفاده و به گفته شما دوست گرامی طریقه ترکیب آن با سایر ادویه و دارو های گیاهی مهم است.
در دنیای پزشکی نیز داروه ای مکمل تاثیر زیادی در درمان دارند مثلا بعضی داروها به درمان کمک نمی کنند بلکه آثار مخرب داروهای اصلی را برطرف میکنند مثلا ممکن است چند دارو برای معده تجویز شود که کار داروی کمکی اثرات افزایش PH معده را خنثی می کند .
استفاده ازشیرخشت و ترانجبین و خاکشیر برای درمان زردی در منطقه طبس از طرف زنان مسن پیشنهاد می گردد و آنان حسب تجربیات خود به تهیه ان اقدام میکنند.
بشر در پی کوشش و خطا به حل مسئله نایل می آید و علوم تجربی نیز رابطه زیادی با فرضیه ازمایی و کوشش و خطا دارید. ممکن است ترانجبین بخاطر خاصیت مسهل بودن دستگاه گوارش نوزاد را بعد از تولد پاک سازی می کرده و دیگر داروها مثل شیرخشت و خاکشیر نیز به بهبود زردی کمک میکرده اند این موضوع را متخصصان باید بررسی کنند و قبل از انجام هرگونه تحقیق پیشینه درمانی را بصورت میدانی جمع اوری کنند .
نحوه استفاده ازداروهای گیاهی، نوع و کبیفیت دارو ، و از همه مهم تر ناخالصی داروی گیاهی باید مورد توجه قرار بگیرد و داروهای مصلح نیز برای جلوگیری از عوارض احتمالی استفاده گردد. موفق باشید
باسلام
ممنون از پستهای خوبتون.