انواع مارمولک ها و سوسمار
گامای استپیX آگامای دم تیغی ایرانیX آگامای سروزغی دم سیاهX آگامای صخره ای فلس درشتX بزغاله مارX بزمچهX جکوی سقنقر معمولیX جکوی سنگی تیغه دارX جکوی عنکبوتی ایرانیX X سوسمارX سگمارX لاسرتای آسیای مرکزیX لاسرتای ایرانیX معرفی بزمجه بیابانیX وارانوس
کامران کمالی
مارمولك ها در دنیا از اندازه ۲ سانتی متر (گكوهای پلنگی) تا حدود ۵/۳ متر(اژدهای كومودو) دیده می شوند و نباید مارمولك هایی مانند اژدهای كومودو را كه دارای اندازه درشتی هستند با تمساح و كروكودیل اشتباه گرفت
.
سوسمارها به مانند سایر خزندگان موجوداتی خونسرد هستند. این بدان معنی است كه دمای بدن آنها تابع درجه حرارت محیط بوده و با هر تغییری در درجه حرارت محیط اطراف تغییر می كند. لذا در درجه حرارت های پایین به ویژه در پاییز و زمستان به خواب زمستانی و در روزهای گرم تابستان به خواب تابستانی فرو می روند. تقریبا می توان گفت سوسمارها در همه جای ایران پراكندگی دارند. از بیابان های پست با زمین های داغ گرفته تا مناطق مرطوب و جنگلی شمال، سواحل دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان، ارتفاعات كوه های البرز و زاگرس و مناطق مسكونی
بیشتر سوسمارها حشره خوارند و بسته به اندازه و جثه شان از بندپایان و گاهی جوندگان تغذیه می كنند. بعضی از مارمولك هایی كه روی دیوار خانه ها دیده می شوند آنها به قصد شكار بندپایانی از قبیل عنكبوت ها، رتیل ها و حشراتی كه دور نور لامپ ها جمع شده اند به آنجا می آیند
.
ارزش اكولوژیك مارمولك ها
از آنجایی كه مارمولك ها از بندپایان تغذیه می كنند، بنابر این یكی از فاكتورهای طبیعی كنترل كننده جمعیت بندپایان به حساب می آیند. در نتیجه از لحاظ اكولوژیكی در هرم انرژی دارای ارزش بالایی هستند. انسان با از بین بردن مارمولك ها از چرخه طبیعت به واقع یكی از فاكتورهای اصلی را حذف خواهد كرد. امروزه متخصصان علوم كشاورزی و محیط زیست به این نتیجه رسیده اند كه دیگر از سموم آفت كش برای مبارزه با حشرات آفت استفاده نكنند زیرا این سموم آثار مخربی را بر محیط زیست وارد كرده و هر چند سال یك بار باید نوع سم به كار رفته را به علت ایجاد مصونیت در آفات تعویض كرد و سم های قوی تری را به كار برد. این امر خود به مراتب آثار وارد بر محیط زیست را بیشتر خواهد كرد. از این رو بشر به فكر پرورش و استفاده از انواع مختلفی از بندپایان، مارمولك ها و پرندگانی مانند جغد به قصد مبارزه با آفات مزارع افتاده است. این روش مبارزه كه امروزه در بسیاری از كشورها رواج پیدا كرده تحت عنوان مبارزه بیولوژیك نام گرفته است. همان طور كه ذكر شد، مارمولك ها با كنترل جمعیت حشرات، بشر را در جهت برداشت محصول بیشتر و سالم تر از زمین یاری می كنند.
آیا مارمولك ها سمی هستند؟
وجود سم در حیوانات نوعی وسیله دفاعی می باشد و این زمانی است كه حركت در آن حیوان آرام بوده و جانور بخواهد به واسطه این سم از جان خود دفاع كند. مانند برخی مارها. اگر به حركت در این جانوران توجه كنید خواهید دید كه آنها موجوداتی آرام هستند ولی موجودات غیرسمی مانند مارهای غیرسمی اكثرا در زمان احساس خطر بلافاصله و با سرعت زیاد فرار می كنند. مارمولك ها نیز در زمان احساس خطر روش های متفاوتی را اعمال می كنند كه عبارت است از: ۱- فرار: برخی مارمولك ها بلافاصله پس از احساس خطر به سرعت فرار می كنند مانند اسكینك ها. این مارمولك ها خیلی از لانه خود دور نمی شوند. ۲- برخی مارمولك ها مانند سوسمارهای خاردم از دم خاردار خود برای دفاع از جانشان و دور كردن حیوان مهاجم استفاده می كنند به نحوی كه بلافاصله داخل سوراخ خود فرار كرده و با حركت دادن دم تیغ دارشان و ایجاد ضربات محكم، جانور شكارچی و یا حتی انسان را از خود دور می كنند و برخی مارمولك ها مانند بزمجه ها علاوه بر وارد كردن ضربات قوی توسط دم، گازهای محكمی نیز می گیرند. ۳- مكانیسم دیگری كه در اكثر مارمولك ها دیده می شود قطع شدن دم به صورت ارادی است. دم برخی از مارمولك ها در زمان ایجاد تماس توسط دشمن به طور ارادی طی عمل انقباض ماهیچه های دم كنده می شود. دم كنده شده به علت باقی ماندن خاصیت عصبی- عضلانی به طور موقت شروع به جنبیدن كرده و حواس جانور شكارچی را به خود جلب می كند. در این حین خود حیوان فرصت فرار می یابد. مردم بر این عقیده اند كه مارمولك ها دم خود را به این علت جا می گذارند تا موجود شكارچی آن را خورده و به واسطه وجود سم در آن(نظرات خرافی در مورد وجود سیانور یا تركیباتی از آن) بمیرد. گاهی شاهد درج خبرهایی هستیم كه بیانگر افتادن یك مارمولك در دیگ غذا یا قوری چای و مردن عده ای آدم بوده ایم. باید گفت كه هیچ یك از این اخبار پایه علمی ندارند. طبق مطالعات انجام شده توسط محققان خزنده شناس دانشگاه بركلی كالیفرنیا، آقایان پروفسور اندرسون و پروفسور پاپنفوس، و ویژه نامه چاپ شده توسط مجله رپتایلز مورخ آگوست سال ۲۰۰۲ این قضیه به اثبات رسیده است كه هیچ مارمولكی دارای سم نیست و علت قطع شدن دم در آنها گمراه كردن جانور شكارچی است.
خدمت به انسان
طی مطالعات به عمل آمده توسط مهندسین ژنتیك و متخصصین بیوتكنولوژی بر روی ژن ها و ساختار دم مارمولك ها احتمال این می رود كه بتوان این خاصیت را (رشد مجدد یك عضو مانند دم در مارمولك ها) در مورد انسان هم اعمال كرد، بدین نحو كه فردی كه عضوی از بدنش مانند دست یا پا بر اثر یك سانحه قطع شده است بتواند دوباره آن را به دست آورد.همان طور كه ذكر شد، مارمولك ها یا سوسمارها از نظر اكولوژیكی دارای ارزش بالایی بوده و به دلیل از بین رفتن آنها و برخی موجودات دیگر كه از بندپایان تغذیه می كنند(مانند، خفاش) شاهد وجود جمعیت زیادی از حشرات اعم از سوسك ها و پشه ها در جوامع شهری هستیم. همچنین دیده می شود كه جمعیتی بزرگ از ملخ ها كه آفت گیاهان زراعی هستند به مزارع حمله كرده و محصولات را از بین می برند. اگر جمعیت موجودات حشره خوار مانند مارمولك ها حفظ شود و هر شخصی به هر علتی از جمله خرافات و ذهنیات غلط اقدام به كشتن این موجودات مفید نكند، شاید دیگر جامعه بشری شاهد چنین پدیده هایی نباشد و هر یك از افراد در محیط شهری به واسطه از بین رفتن یا كاهش جمعیت حشرات آلوده از بهداشت و سلامت فردی بیشتری برخوردار شود.
سوسمارها و مارمولکهای منطقه طبس
نام فارسی: آگامای دم تیغی ایرانی
نام علمی : uromastyx asmussiنام انگلیسی: iranian spiny tailed lizard
|
|
مشخصات: حلقههای فلسی خاردار در سطح فوقانی دم توسط فلسهای كوچك از هم جدا شدهاند، این حلقهها در پهنترین قسمت دم شامل 7 تا 8 فلس خاردار هستند؛ ناحیه پشتی با ردیفهای عرضی كم و بیش منظم از برآمدگیهای خاردار توسعه یافته؛
9 تا 15 منفذ رانی و پیش مخرجی در هر طرف (2 تا 3 منفذ پیش مخرجی و 6 تا 8 منفذ رانی)؛ 7 تا 10 برآمدگی در ردیف عرضی قاعده دم؛ فلسهای دندانه دار توسعه یافته در امتداد حاشیه پیشین گوش؛ 20 تا 25 ردیف عرضی از فلسها در ناحیه میانی شكم به اندازه سر (از نوك پوزه تا گوشه دهان)؛ چهارمین انگشت با ریشههای جانبی مشخص؛ ردیفی از فلسهای برآمدگی دار پشت گردنی و پشت سری كه توسط فلسهای كوچك و كمی دانهای شكل احاطه شدهاند.
رنگ آمیزی: ناحیه پشتی (در الكل) قهوهای كمرنگ یا نخودی با رنگ جزئی مایل به سبز یا آبی؛ سطح فوقانی سر، اندامهای حركتی و دم تیره تر (در بعضی از نمونههای زنده آبی رنگ) هستند؛ سطح شكمی قهوهای مایل به زرد، با لكههای زیتونی تیره بسیار اندك، به استثنای ناحیه میانی شكم؛ نمونههای زنده نر دارای برآمدگیهای پشتی سرخ رنگ (احتمالا بطور فصلی)؛ مادهها یكدست مایل به قهوهای ناخالص؛ (اغلب رنگ آمیزی در گونههای جنس Uromastyx تغییرات قابل توجهی دارند).
زیستگاه: نواحی بیابانی یا نیمه بیابانی خشك، در دشتهای ریگزار، سنگریزهای یا شنی با پوشش گیاهی بوتهای، درختچهای، كه در قطعههای پراكنده متمركز شدهاند.
عادات و رفتار: روزهای بسیار گرم و آفتابی و در اواسط روز فعالیت میكنند؛ لانه آنها شامل سوراخهای زیرزمینی است كه خودشان حفر میكنند؛ لانههای خود را روی تپهها و یا كپههای ماسهای در جایی كه گیاهان مورد علاقهشان میرویند، میسازند. گیاهخوارند، و گاهی اوقات از حشرات تغذیه میكنند. 7 تا 10 تخم در هر سال میگذارند.
پراكندگی جهانی: ایران، پاكستان، افغانستان.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 260 میلیمتر دم: 210 میلیمتر
ملاحظات: این گونه در ایران از شرق زاگرس از ارتفاع 550 تا 1200 متری گزارش شده است. محل نمونه تیپیك از ایران، سرچاه، حدود 60 كیلومتری جنوب خوسف، در حاشیه كویر لوت، واقع در استان خراسان میباشد. بنظر میرسد كه كوهزایی زاگرس باعث جدایی و تكامل این گونه و تمایز آن از U.loricatus شده است (كه فقط در غرب زاگرس پراكنش دارد).
|
لاسرتای ایرانی
نام علمی : eremias persicaنام انگلیسی: persian racerunner نام فارسی: لاسرتای ایرانی
|
|
مشخصات : فلسهای زیر چشمی در تماس با دهان ، فلسهای جانبی چهارمین انگشت فاقد ریشه های مشخص ؛2 ردیف منافذ رانی توسط فضایی کمتر از یک سوم اندازه هر کدام از هم جدا شده اند ؛ معمولا چندین فلس یقه ای به طور مشخص بزرگتر از فلسهای گلویی مجاور؛5 جفت سپر زیر آواره ای ؛ کمتر از 40 فلس گلویی ؛فلسهای بینی از پایین در تماس با 2 یا3 فلس لب بالا؛ 3 فلس دور انگشت چهارم ؛ 28 تا 39 فلس گلویی ؛ 56 تا 70 فلس پشتی، 23تا 35 فلس در حلقه نهم یا دهم دمی.
رنگ آمیزی : بالغها با نوار جانبی پشتی سیاه کم و بیش یکدست ؛ دست کم برای قسمت زیادی از اندازه آن،ردیفهای از نقاط کم و بیش مشخص و 4 نوار طولی قهوه ای روی پشت مابین نوار های جانبی پشتی قهو ای تا سیاه با نقاط سفید ؛ در عقب معمولا با نقاط سفید در یک ردیف در هر نوار ؛ قسمت انتهایی دم در جوانها مایل به آبی . جوانها در ناحیه پشت خاکستری کمرنگ یا خرمایی ؛ با 4 نوار طولی قهوه ای ؛ نوار میانی پشتی روشن در بالغها نوارهای تیره به 4 لکه سیاه کم و بیش منظم رو ی زمینه روشن تبدیل شده اند .؛ ناحیه شکم سفید .
زیستگاه : نواحی بیابانی ؛ نیمه بیابانی و معتدل ؛در دشتهای باز و یا دامنه ها با زمینهای پوشیده از سنگریزه و ریگزارها آمیخته با ماسه سنگ ، خاکهای رسی ، سنگهای رسی خرد شده ، خرده سنگهای رسوبی ، همراه با پوشش گیاهی استپی.
عادات و رفتار : روز فعال اند ، اغلب در حفره های پای بوته ها مخفی می شوند ، و هنگام فعالیت نیز در نزدیکی بوته ها دیده می شوند ؛ از بند پایان مختلف تغذیه می کنند .
پراکندگی جهانی : ترکمنستان ،ایران ، افغانستان ، پاکستان.
اندازه : نوک پوزه تا مخرج 98 میلیمتر دم 168 میلیمتر
ملاحظات : اینگونه در ایران در ارتفاعاتی بین 600 تا 3050 متر یافت شده است محل نمونه تیپیک از ایران ، حوالی اصفهان در استان اصفهان می باشد .
سوسمار دم دراز ایرانی
نام علمی : mesalina watsonanaنام انگلیسی: persian long tailed lizard نام فارسی: سوسمار دم دراز ایرانی
|
|
مشخصات: سپر پس سری وجود دارد ودر تماس با سپر آهیانه ای میانی یا توسط یک سپر کوچک از آن جدا شده است . فلس هاس بزرگ .وشفاف پلک پایین با حاشیه سیاه . پلاک های شکمی در 10 ( بندرت 8 ) ردیف طولی مستقیم . یقه کامل یا تقربا کامل .
رنگ آمیزی : سطح فوقانی بدن زیتونی یا مایل به خاکستری . ناحیه پشتی با ردیف های طولی از نقاط کوچک سفید حاشیه دار یا توأم بانقاط سیاه ؛ نقاط سفید کوچک یا حاشیه سیاه روی پهلو ها . اغلب نوار جانبی پشتی در امتداد چشم؛ اندام های حرکتی مرمری سیاه و سفید . خطی سیاه روی قسمت عقبی ران ، ناحیه شکمی مایل به سفید . برخی نمونه ها در بعضی از نواحی در ناحیه گلو و قفسه سینه زرد کمرنگ .
زیستگاه : واحه بیابانی ، نیمه بیابانی ، مدیترانه ای و معتدل ، زمینهای رسوبی ، شنزارها یا ماسه زارها ، ریگزارها ، امتداد نهر ها ، در دشتها ، دره ها ، کوهپایه ها و دامنه ها دارای سنگ های رسی با پوشش گیاهی استپی یا بو ته ای اندک و یا درخت های پراکنده و نیز زمین های کشاورزی و باغها .
عادات و رفتار : روز فعالند در لابلای سنگ ها چیده شده . زیر شاخ و برگها و سنگ ها ، در حفره ها و غیره مخفی می شوند . از بندپایان مختلف نظیر راست بالان ، قاببالان ، مورچه ها ، لار مورچه ها و عنکبوت ها تغذیه می کنند . زمان تخمگذاری با توجه به شرایط مختلف آب و هوایی در موقعیت های جغرافی گوناگون متفاوت است .
پراکندگی جهانی: ایران، ترکمنستان، افغانستان ، پاکستان.
اندازه: نوک پوزه تا مخرج 56 میلیمتر دم 114 میلیمتر
ملاحظات: محل نمونه تیپیک از پاکستان, سند, بین کراچی و سوکور می باشد.
|
|
لاسرتای آسیای مرکزی
نام علمی : eremias veloxنام انگلیسی: central asian racerunner نام فارسی: لاسرتای آسیای مرکزی
|
|
مشخصات : فلس های زیر چشمی در تماس با دهان ؛ فلس های جانبی چهارمین انگشت فاقد ریشه های مشخص ؛ 2 ردیف منافذ رانی توسط فضایی کمتر از یک سوم اندازه هر کدام از هم جدا شده اند ؛ معمولا چندین فلس یقه ای بطور مشخص بزرگتر از فلس های گلویی مجاور ؛
5 جفت سپر آرواره ای ؛ فلس هایی بینی از پایین در تماس با 2 یا 3 فلس لب بالا ؛ چهارمین انگشت با یک ردیف فلس های زیر انگشتی ؛ ردیف کاملی از فلس های ناحیه ستون مهر های تا اندازه ای کوچکتر از دیگر فلس های ناحیه پشتی؛ 23 تا 25 فلس گلویی ؛ 46تا 56 فلس پشتی در ردیف های عرضی ناحیه میانی پشت .
رنگ امیزی :ناحیه پشت خاکستری ، مایل به قهوه ای تیره ، بالغ ها با نوار های طولی نا منظم از نقاط تیره و گاهی لکه چشمی سفید با حاشیه تیره ؛ پهلوها با لکه چشمی روشن ؛ نابالغ ها با خطهای جانبی پشتی تیره و بریده بریده ؛ ناحیه شکم سفید ؛ سطح زیرین گلو ، شانه ها ، کشاله ران گاهی مایل به زرد ، دست کم در نرها ؛ جوانها با 3 نوار تیره روی نایه پشتی ما بین نوار های جانبی پشتی که اینها شامل نقاط تیره اند ؛ نوار میانی چشمی تیره که روی گردن دو شاخه می شود ؛ سطح شکمی دم و گاهی پشت ران قرمز روشن .
زیستگاه : نواحی نیمه بیابانی و معتدل ، در دشتهای مسطح رسوبی ، تپه ای رسوبی با لایه ها ی نمک ، همراه با پوشش گیاهی استپی و نیز حاشیه زمین های کشاورزی .
عادات و رفتار : فعالیت در روز ؛ در حفره ها و شکافها مخفی می شوند . از بند پایان مختلف مانند حشرات و عنکبوت ها تغذیه می کنند ؛ 4 تا 12 تخم می گذارند .
پراکندگی جهانی : ایران تا قزاقستان ، افغانستان تاقرقیزستان ، چین ، اذربایجان ، گرجستان ، روسیه
اندازه:نوک پوزه تا مخرج 77 میلیمتر دم 144 میلیمتر .
ملاحظلات : تمام خصوصیات ذکر شده فوق مربوط به زیر گونه e.v.velox میبا شد که در ایران این زیر گونه گزارش شده است . محل نمونه تیپیک از قزاقستان در ایندر سکیسیم می باشد . |
آگامای صخره ای فلس درشت |
|
نام علمی : laudakia nupta
نام انگلیسی : large scaled rock agamaنام فارسی : آگامای صخره ای فلس درشت |
مشخصات: فلسهای پشتی یكنواخت، فلسهای میانی پشتی در ردیفهای طولی مورب كه پهنای آنها بیشتر از طول و به تعداد 16 تا 20 ردیف مشخص، دم كم و بیش به بندهای مجزا تقسیم شده كه در دو سوم ابتدایی، هر بند از بیش از دو حلقه فلسی تشكیل یافته كه از پهلو مشخص هستند و یا اینكه بندهای دم نامشخص هستند.
رنگ آمیزی: سطح رویی بدن قهوه ای روشن، زیتونی، سبز كمرنگ یا قهوه ای تیره، با تعدادی فلسهای زرد و سیاه پراكنده؛ یك سوم یا نصف انتهایی دم سیاه یا قهوه ای تیره؛ سطح شكمی خرمایی روشن، چانه، گلو و قفسه سینه در نر آبی تیره، اغلب با لكههای رنگی روشن؛ جوانها با آثار عرضی تیره بر پشت كه با افزایش سن شبكه ای می شوند. در نرهای زیر گونه L.n.fusca تمام سر زرد كه در فصل زاد و ولد بیشتر دیده می شود؛ و نیز بدن، اندامهای حركتی و دم قهواه ای تیره تا سیاه دودی است.
زیستگاه: نواحی كوهستانها، در میان صخرههای بزرگ آهكی، چینههایی كه دارای شكافهای عمیق اند، اطراف محلهای سكونت انسان معمولاً روی دیوارها، بناهای ساخته شده از آجرهای گلی، مقبرهها و گورستانهای قدیمی، خرابهها، با پوشش گیاهی پراكنده بوته ای و درختچه ای همراه با علفها و گیاهان یكساله.
عادات و رفتار: در گرمترین ساعات روز فعالیت می كنند. اغلب در بلندترین مكان نظیر روی صخرهها، بر آمدگیها، حتی روی دیوار و پشت بام خانهها، طوری می نشینند كه تا محدوده زیادی را برای یافتن شكار زیر نظر داشته باشند. رژیم گوشتخواری و گیاه خواری دارند، از حشرات و لارو آنها، عنكبوتیان و نیز دیگر مهره دارانی كه بتوانند آنها را شكار كنند و از پای در آورند تغذیه می كنند. اكثراً در همان محلی كه به عنوان مخفیگاه انتخاب می كنند، مثل زیر سنگهای بزرگ، شكاف صخرهها و دیوارها، حفرهها و سنگ چینها تخم گذاری می كنند. ممكن است تعداد زیادی تخم مربوط به چندین آگاما در یك جا دیده شود.
پراكندگی جهانی: عراق، ایران، افغانستان، پاكستان.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 168 میلیمتر دم 341 میلیمتر.
ملاحظات: محل نمونه تیپیك زیر گونه L.n.nupta از تخت جمشید در ایران و محل نمونه تیپیك زیر گونه L.n.fusca در ایران از كاگان و نزدیك جالق واقع در استان سیستان و بلوچستان می باشد. زیر گونه fusca توسط Khan 2002 یك گونه كامل معرفی شده است. در ایران زیر گونه fusca از جنوب شرقی گزارش شده است.
آگامای سروزغی دم سیاه
نام علمی : phrynocephalus maculatus
نام انگلیسی : black tailed toed agamaنام فارسی : آگامای سروزغی دم سیاه |
مشخصات: فاقد چین پوستی در گوشه دهان؛ فلسهای پشتی یكنواخت؛ اطراف سر و گردن بدون فلسهای ریشه ای شكل پیش آمده؛ فلسهای روی ناحیه ستون مهرهها بطور قابل ملاحظه ای از فلسهای كناریشان بزرگترند؛ فاقد فلسهای متورم بالا آمده بر روی پشت؛ در امتداد پهلوهای بدن فلسها گسترش نیافته اند؛ فاقد ریشههای فلسی بر حاشیه عقبی ران و اطراف قاعده دم؛ فلسهای بینی متوسط 1 تا 3 ردیف پولك از هم جدا شده اند؛ اندازه دم 140 تا 185 درصد اندازه بدن ( از نوك پوزه تا مخرج)
رنگ آمیزی: پشت خاكستری روشن، همراه با نوارهای عرضی تیره و نقاط تیره تر و روشن تر پراكنده؛ روی دم و اندامهای حركتی دارای نوارهای عرضی خاكستری تیره؛ سطح شكمی دم قرمز مایل به نارنجی كه در نمونههای جوان بیشتر مشخص است؛ انتهای دم اغلب خاكستری تیره و یا سیاه.
زیستگاه: نواحی بیابانی در دشتهای ماسه ای، یا ماسه ای آمیخته با سنگریزه، دشتهای لم یزرع نمكی همراه با پوشش گیاهی بوته ای یا درختچه ای اندك و پراكنده.
عادات و رفتار: فعالیت هنگام روز؛ از مورچهها، قاب بالها و دیگر حشرات تغذیه می كنند؛ احتمالاً رژیم گیاهخواری نیز دارند؛ همچون دیگر گونههای این جنس دم را به سمت بالا خم می كنند.
پراكندگی جهانی: پاكستان، افغانستان، تركمنستان، ایران، عراق، سوریه، عربستان، عمان.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 91 میلیمتر دم 128 میلیمتر.
ملاحظات: مطالعات انجام شده توسط اندرسن، نمونههای ایرانی را 99 تا 115 فلس و نمونههای عربی را 106 تا 119 فلس در حول ناحیه میانی بدن شمارش كرده است. نمونههای عربستان سعودی را زیر گونه P.m.longicaudatus شبیه به نمونههای ایرانی هستند. و ممكن است این زیر گونه تا جنوب غربی ایران نیز امتداد داشته باشد. محل نمونه تیپیك از آباده در شمال شیراز توسط Blanford 1376 بوده است. تمام نمونهها ایرانی مطالعه شده از زیر گونه P.m.maculatus می باشد، و مشخصات ظاهری ذكر شده مربوط به این زیر گونه است.
آگامای سروزغی خاکستری
|
|
نام علمی : Phrynocephalus scutellatusنام انگلیسی : grey toad agamaنام فارسی : آگامای سروزغی خاکستری |
|
مشخصات: فاقد چین پوستی در گوشه دهان؛ فلسهای پشتی یكنواخت نیستند؛ برخی ناخن مانند، اغلب توبركولی، فلسهای بینی بزرگ در تماس با هم یا به ندرت توسط یك ردیف پولك جدا شده اند؛ بیشتر از 16 فلس ما بین چشمها بر روی سر؛ اطراف سر و گردن بدون فلسهای ریشه ای شكل بلند (گاهی با فلسهای خار دار كوتاه)؛ دم 118 تا 157 درصد اندازه نوك پوزه تا مخرج.
رنگ آمیزی: پشت بدن به رنگ خاكستری، قهوه ای با آثار تیره و روشن، اغلب با ناحیه بزرگ صورتی یا بنفش كمرنگ كه با خاكستری تیره در قسمت میانی پشت احاطه شده ( بعضی نمونهها با خاكستری و سیاه مشبك، یا خاكستری با نقاط سفید كوچك، یا به رنگ قهوه ای) ؛ سطح شكمی بدن مایل به سفید؛ دم با حلقههای سیاه كه در سطح شكمی پر رنگ تر هستند؛ اندامهای حركتی با نوارهای سیاه پشتی.
زیستگاه: نواحی بیابانی خشك، در دشتهای مسطح و زمینهای استپی دارای تركیبات مختلف مخصوصاً ماسه و سنگ ریزه و یا رسوبات گلی و نیز دشتهای نمكی، در جاهای هموار و با دارای سراشیبیهای جزیی همراه با پوشش گیاهی با پوشش گیاهی پراكنده اغلب بوته ای.
عادات و رفتار: هنگام روز با گرم شدن هوا شروع به فعالیت می كنند؛ از حشرات به ویژه مورچهها و سوسكهای قاب بال، مگسها و غیره تغذیه می كنند؛ تخمریزی بیشتر در بهار و در چندین نمونه 3 تا 4 تخم گزارش شده است؛ در تابستان و اوایل پائیز نیز تخمریزی می كند.
پراكندگی جهانی: ایران، افغانستان، پاكستان.
اندازه نوك پوزه تا مخرج 51 میلیمتر دم 69 میلیمتر.
ملاحظات: در تعدادی از نمونهها، فلسهای پشتی در ظاهر تقریباً یكنواخت هستند، كه در بعضی از آنها فلسهای بزرگ به تعداد كمتر، صاف تر و یا كوچكتر هستند، این نمونهها بسیار اندك اند، و تا كنون از قم گزارش شده اند (Anderson 1999). محل نمونه تیپیك این گونه از ایران،كوه صفه در نزدیكی اصفهان می باشد. |
آگامای استپی
نام علمی : trapelus agilisنام انگلیسی : steppe agamaنام فارسی : آگامای استپی |
|
مشخصات: فرم فلسهای پشتی یكنواخت، كه اندازه آنها به تدریج و بطور منظم تا فلسهای پهلویی كوچكتر می شود. 1 تا 3 ردیف از فلسهای پیش مخرجی پینه بسته، كه بیشتر در نرها برجسته تر هستند.
رنگ آمیزی: پشت خاكستری، حنایی، سیاه یا كرم مایل به زرد، بطور یكدست (اغلب در نرها) یا با نوارهای عرضی كم و بیش مشخص قهوه ای تیره یا قرمز، معمولاً با یك یا دو ردیف زیتونی روشن كه این الگوی رنگ آمیزی در مادهها و جوانها مشخص تر از نرهاست؛ سطح شكمی كرم مایل به سفید؛ در مادهها و جوانها گلو و شكم اغلب با رگههای قهوه ای، و در نرها ناحیه گلو، قفسه سینه و پهلوها آبی تیره یا بنفش.
زیستگاه: در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی، در دشتهای باز مسطح شنی، رستی، رسوبی، ماسه ای، نزدیك اراضی كشاورزی، حاشیه و دامنه كوهها، آبراهههای خشك، تپههای شنی كوچك، تخته سنگها، تودههای سنگی، سنگ چینها همراه با پوشش گیاهی مختلف پراكنده و استپی.
عادات و رفتار: هنگام روز فعالیت می كنند؛ اغلب روی تخته سنگها و دیگر بر آمدیگیها می نشینند؛ روزهای آفتابی بیشتر دیده می شوند؛ از حشرات، عنكبوتیان، هزارپایان و گاهی از مواد گیاهی تغذیه می كنند.
پراكندگی جهانی: ایران تا قزاقستان و روسیه، افغانستان تا قرقیزستان و چین، پاكستان، هند و احتمالاً عراق.
اندازه: از نوك پوزه تا مخرج 115 میلیمتر دم 177 میلیمتر.
ملاحظات: از این گونه، سه گونه در ایران مشخص شده، T.a.agillis دارای 65 تا 91 فلس حول ناحیه میانی بدن، فلسهای پشتی كم هم اندازه، بطور ضعیف تیغه دار و اغلب به شدن نوك تیز (2 ردیف یا بیشتر فلسهای پیش مخرجی پینه بسته)، از نواحی مركز ایران گزارش شده اند؛ زیر گونه T.a.sanguinolentus دارای 52 تا 73 فلس حول ناحیه میانی بدن، تمام فلسهای پشتی، شكمی و فلسهای كیسه گلوییاز نظر اندازه بزرگتر از زیر گونههای دیگر، یك اندازه، به شدت تیغه دار و نوك تیز، (2 ردیف یا بیشتر فلسهای پیش مخرجی پینه بسته)، از نواحی شمال شرقی ایران گزارش شده اند. زیر گونه T.a.khuzistamenissدارای 80 تا 97 فلس حول ناحیه میانی بدن؛ فلسهای بدن كوچكتر از دیگر زیر گونهها، فلسهای پشتی كمی هم اندازه تا نا برابر و بطور ضعیف تیره دار و نوك نیز هستند، از جنوب غربی ایران گزارش شده اند، محل نمونه تیپیك این زیر گونه از ایران، استان خوزستان، 5 كیلومتری جنوب غربی هفتگل بر جاده شوشتر است. |
جکوی عنکبوتی ایرانی
نام علمی : agamura persicaنام انگلیسی : blunt tailed spider geckoنام فارسی : جکوی عنکبوتی ایرانی |
|
مشخصات: اندامهای حركتی باریك، پنجه ای، در قاعده استوانه ای، با صفحههای عرضی صاف در سطح زیرین؛ فاقد فلسهای زیر چانه ای پلاكی شكل بزرگ؛ فلسهای پشتی دانه ای كوچك آمیخته با برآمدگیهای بزرگتر؛ دم استوانه ای، باریك، كه قطر آن پس از قسمت قاعده ای ناگهان كاهش می یابد و تا انتها قطر آن یك اندازه است؛ دم طویلتر از طول سر و بدن نیست؛ مردمك چشم عمودی.
رنگ آمیزی: پشت خاكستری مایل به خرمایی روشن؛ شكم كرم؛ سطح زیرین دم و اندامهای حركتی گاهی با نقاط خاكستری؛ لبها، چانه و پهلوها دارای نقاط قهوه ای تیره یا خاكستری؛ سطح پشتی بدن در نمونههای قسمت غربی ایران با پنج نوار عرضی مشخص تیره و قهوه ای، اولی بر پشت گردن، پنجمی بر قسمت خارجی و 9 تا 10 نوار روی دم؛ نمونههای شرق ایران با سه نوار تیره عرضی در پشت گردن، ومی در عقب شانه ا، سومی در جلوی قسمت خاجی، كه یك ناحیه بزرگ بدون آثار تیره در قسمت میانی پشت بوجود می آورد.
زیستگاه: نواحی بیابانی و نیمه بیابانی، در دشتهای خشك و لم یزرع، تپهها، دامنهها، شنزارها، تراسهای سنگلاخی، بسترهای بس |
|
|
جکوی سنگی تیغه دار
نام علمی : cyrtopodion scabrumنام انگلیسی : keeled rock gecko نام فارسی: جکوی سنگی تیغه دار
|
|
مشخصات: فلسهای زیر چانه ای مشخص كه جفت پیشین بزرگ و در تماس با هم؛ فاقد برآمدگی های زیر رانی؛ فقط نرها با 4 تا 7 منفذ پیش مخرجی دارند؛ فلسهای زیر دمی پلاك شكل بزرگ كه به فاصله پهنای سر در عقب مخرج گسترش یافته اند؛ پلاكهای زیر دمی در یك ردیف منفرد میانی؛ برآمدگیهای پشتی بشدت تیغه ای، سه وجهی و بطور مشخص بزرگتر از فضای بین هم هستند؛ اندازه پوزه كمتر از دو برابر قطر چشم؛ برآمدگی های دمی حلقه انتهایی را در هر بند تشكیل می دهند؛ اندامهای حركتی و دم درشت و ستبر؛ 12 تا 16 برآمدگی پشتی در ردیف عرضی میانی پشت؛ پهنای برآمدگی های پشتی بطور مشخص كوچكتر از اندازه قطر گوش؛ 10 تا 14 فلس در لب بالا.
رنگ آمیزی: پشت خاكستری یا حنایی با نقاط قهوه ای كه در ردیف های طولی مرتب شده اند، اندامهای حركتی و دم با نوارهای عرضی تیره باریك؛ ناحیه شكمی سفید.
زیستگاه: نواحی بیابانی یا نیمه بیابانی، گاهی معتدل یا كوهستانی و خزری، اغلب در خانه ها، بناهای قدیمی یا متروكه، باغها، و نیز دشتها، دامنه ها و نواحی سنگلاخی با پوشش گیاهی فراوان یا اندك.
عادات و رفتار: اغلب در شب فعالند، در هنگام غروب و اواخر روز و همچنین در مكانهای تاریك نیز فعالیت می كنند؛ روی دیوارها، كنار پنجره ها، زیر سقفها و روی تنه درختها دیده می شوند؛ اغلب در نزدیكی روشنایی و چراغها در كمین حشرات می نشینند؛ این جكو در ایران خانگی است و بندرت دور از محل سكونت انسان زندگی می كند؛ در كاف دیوار ها، زیر اشیاء مختلف، لابلای اثاثیه در خانه ها و انباریها مخفی می شوند. از حشرات بویژه قاب بالها، پشه ها و مورچه های بالدار تغذیه می كنند. بسته به شرایط آب و هوایی از شهریور تا آبان دوره زمستان خوابی شروع و در اسفند تا فروردین پایان می یابد؛ در بهار و تابستان و نیز اوایل پائیز جفتگیری و تخمگذاری (بین 2 تا 3 تخم) گزارش شده است.
پراكندگی جهانی: هند تا تركیه و عراق، اردن و كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، مصر تا اتیوپی.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 55 میلیمتر دم 68 میلیمتر.
ملاحظات: در حال حاضر این گونه در اكثر نواحی ایران انتشار دارد. و در ایران فقط به عنوان یك جكوی خانگی شناخته شده است. Anderson (1999) فرق بین نمونه های ایرانی و عربی با نمونه های افغانستان و پاكستان را، فلسهای شكمی اندكی كوچكتر در نمونه های افغانستان و پاكستان ذكر كرده است. محل نمونه تیپیك از مصر، كوه طور واقع در شبه جزیره سینا است.
|
جکوی سنگی بلوچی
دکتر نصرالله پویانی
نام علمی : bunopus tuberculatusنام انگلیسی : baluch rock gecko نام فارسی : جکوی سنگی بلوچی
|
دکتر نصرالله پویانیمشخصات: فاقد فلس زیر چانه ای؛ شكم پوشیده از فلس های كوچك، صاف، كمی مدور، نیمه نیمه رویهم قرار گرفته اند؛ فلسهای زیر مردمی كوچك و تیغه دار؛ منافذ پیش مخرجی مشخص تنها در نرها دیده می شود.
رنگ آمیزی: پشت حنایی، با با پنج یا شش (بندرت هفت یا هشت) نوار عرضی شكلاتی – قهوه ای كم و بیش مشخص كه در برخی بالغها متمایل به لكه یا خال شده اند؛ یك لكه خمیده تیره كم و بیش مشخص روی ناحیه پس سری، اندامهای حركتی عقبی دارای نوارهای عرضی یا خالهای قهوه ای، اندامهای حركتی جلویی خادار، سطح شكمی سفید، ناحیه پهلویی زیری دم با خالهای قهوه ای.
زیستگاه: نواحی بیابانی و نیمه بیابانی خشك، در دشتهای ماسه ای، ماسه ای آمیخته با سنگریزه، تپه های ماسه ای، با پوشش گیاهی علفی یا بوته ای.
عادات و رفتار: شبها فعالند، در طول روز هم گهگاهی دیده می شوند؛ در زیر سنگها، شكافها، حفره ها و لانه جوندگان، زیر اشیاء دور ریخته شده و نیز درون خانه ها و طویله ها پنهان می شوند.زمستان خوابی با توجه به شرایط محلی از آبان تا بهمن متغیر است. از قاب بالان، مورچه ها، صد پایان كوچك و دیگر حشرات و عنكبوتیان تغذیه می كنند. فصل تخمگذاری نیز بسته به شرایط محلی متفاوت، ولی اكثراً از مرداد تا دی و 3 تا 7 تخم گزارش شده است.
پراكندگی جهانی: تركمنستان، افغانستان، پاكستان، ایران، عراق، كویت، عربستان سعودی، عمان، اردن، سوریه و اسرائیل.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 56 میلیمتر دم 64 میلیمتر.
ملاحظات: منافذ پیش مخرجی در دو نمونه نر از خوزستان 10 تا 14 عدد، نمونه های جنوب شرقی ایران 6 تا 10 عدد و نمونه های استان فارس 6 تا 13 عدد گزارش شده است. محل نمونه تیپیك از ایران، نزدیك بمپور واقع در سیستان و بلوچستان می باشد.
جکوی سقنقر معمولی
دکتر نصرالله پویانی
نام علمی : teratoscincus scincusنام انگلیسی: common skink gecko نام فارسی: جکوی سقنقر معمولی
|
|
مشخصات: فلسهای مدور و بزرگ ناحیه پشت بعد از شانه ها امتداد می یابند، و این فلسها نیمه نیمه رویهم قرار گرفته اند؛ 28 تا 34 فلس اطراف ناحیه میانی بدن.
رنگ آمیزی: رنگ زمینه پشتی نقش دار با خاكستری روشن، زرد، نارنجی، سایه های مختلف قهوه ای؛ دو نوار طولی پهن قهوه ای تیره در زیر بدن، اما تا دم امتداد ندارند و بریده بریده اند؛ پهلوها و شكم مایل به صورتی تا سفید؛ جوانها زرد تیره تا نارنجی روشن با 4 تا 5 نوار عرضی دودی تا سیاه روی بدن كه روی دم نیز همین نوارها را دارند.
زیستگاه: نواحی بیابانی و نیمه بیابانی خشك، در دشتهای ماسه ای، شنی و یا آمیخته با سنگریزه و نمكی، با پوشش گیاهی اندك بوته ای و گیاهان كوچك.
عادات و رفتار: فعالیت در شب؛ در عمق حفره های 15 تا 40 سانتیمتری كه خود حفر میكنند، مخفی می شوند و معمولاً دهانه حفره را بوسیله ماسه مسدود می كنند؛ از حشراتی نظیر قاب بالن، موریانه ها، بیدها و عنكبوتیان تغذیه می كنند. اغلب در اواسط بهار یا اواخر پاییز تخمگذاری می كنند ولی در مورد تخمگذاری آنها در تابستان نیز گزارشهایی وجود دارد.
پراكندگی جهانی: ایران تا قزاقستان، افغانستان تا چین، پاكستان، قطر، امارت، عمان.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 116 میلیمتر دم 76 میلیمتر.
ملاحظات: تمام نمونه های ایرانی گزارش شده متعلق به زیر گونه T.s.keyserlingii می باشند. و خصوصیات ذكر شده فوق مربوط به این زیر گونه اند. طبق نظر Szczerbak and Golubev (1986) گونه Teratoscincus zarudnyi مترادف زیر گونه T.s.keyserlingii است، Anderson (1999) نیز این امر را پذیرفته است. محل نمونه تیپیك زیر گونه T.s.keyserlingii از ایران، سر چاه واقع در استان خراسان می باشد
معرفی بزمجه بیابانی (وارانوس)
بزمجه ها از خانواده ی Varanidae می باشند، گروهی از سوسمار ها که شامل بزرگترین سوسمار زنده یعنی اژدهای کومودو (komodo Dragon) می باشند. Varanidae ها فقط شامل یک جنس (genus) هستند و آن هم Varanus است.در استرالیا ، بزمجه ها با عنوان goannas شناخته می شوند
.
مروری بر تحولات
به نظر می رسد که بزمجه ها از توسعه یافته ترین سوسمارها می باشند، متابولیسم نسبتاً شدیدی نسبت به دیگر خزندگان دارند ، سیستم های حسی مختلف که در شکار طعمه تأثیر بسزایی دارند و فک پائین که ممکن است نتواند خوردن شکار های خیلی بزرگ را به راحتی انجام دهد. تحقیقات اخیر نشان است که سوسمارهای وارانید (Varanid) ، مثل اژدهای کومودو ، زهردار هستند و برخلاف آنچه در گذشته تصور می شد ، باکتری های کشنده تولید نمی کنند. گرچه به جای تزریق کردن سم به بدن طعمه از طریق دندان های نیش ، مانند مارها ، سم در اطراف دندان می ماند و تزریق نمی شود ( ولی در اثر تماس بدن طعمه با سم ، از پای در می آید).
نامگذاری
گفته می شود که نام بزمجه (monitor lizard) از خرافات اقتباس شده است و دلیل آن این بوده است که وجود آن ها در یک ناحیه هشداری بوده بر وجود کروکودیل ها و نشان دهنده ی وجود کروکودیل ها در آن ناحیه بوده است. با این حال نمی تواند دلیل مناسبی باشد گرچه دلیل بسیار شناخته شده ای می باشد. بر طبق شواهد موجود ، این نام به دلیل درست شنیده نشدن ( خطای شنوایی) کلمه ی عربی oaran (سوسمار) توسط آلمان هاست که شبیه کلمه ی warnen (اخطار) در زبان آلمانی است و بعد ها در زبان لاتین به صورت بزمجه (monitor) نامیده شد که معنای آن خلیفه می باشد.
خصوصیات ظاهری
اندازه اعضاء این خانواده از ۲۰ تا ۳۰۰ سانتی متر است. غیر از گونه ی استرالیایی ، دیگر گونه ها دارای اندازه ای بزرگ هستند. اندازه بزمجه استرالیایی (V.brevicaudatus) به حدود ۲۰ سانتیمتر می رسد و اژدهای کومودو (V.komodoensis) دیگر عضو این خانواده طول تقریبی ۱۲ پا (۳۶۰ سانتیمتر) دارد. در اعضاء این خانواده استخوان های جلدی کم شده و یا وجود ندارد ، پوزه دراز و باریک است ، دم و گردن نسبتاً طویل شده است و نای تقریباً حلقه حلقه است. به علت وجود چین خوردگی در هریک از مجاری بینی ، سطح پوششی بویایی آن ها افزایش یافته است . بینی به دلیل پیدایش استخوان کام فرعی ، بزرگ و طویل شده است. زبان دوشاخه و بسیار توسعه یافته است و هنگام بلعیدن غذا در غلاف قاعده ای شکلی جای می گیرد و مانند مارها طعمه را به صورت کامل می بلعند. اندام حرکتی از نوع زمینی اند و پاها دارای پنج انگشت چنگال دار می باشند و بسیار نیرومند هستند و برای کندن چاله ها و سوراخ های زیر زمینی مورد استفاده قرار می گیرند و برخی گونه ها مثل بزمجه نیل توانایی بالایی در شنا کردن دارند. زاد ولد نیز از طریق تخم گذاری صورت می پذیرد و لقاح داخلی دارند
رده بندی
بزمجه
آن ها در خاورمیانه ، شمال آفریقا و بیابان های آسیای مرکزی تا شمال هندوسان یافت می شوند. سوراخ های بینی بیشتر به چشم نزدیک است تا به نوک پوزه و این به آن ها در نفس کشیدن هنگامی که در زیر خاک پنهان شده اند کمک می کند و تقریباً هر چیز متحرکی را که اندازه ی مناسبی برای آن ها داشته باشد می خورند که شامل مارهای کبرا ، عقرب ها و دیگر سوسمارها می شود و حتی چیز های غیر متحرک نظیر تخم سایر جانداران و بدن مرده ی دیگر جانداران ، غذای آن ها را تشکیل می دهد.
Varanus griseus از فراوان ترین بزمجه هاست ، زیستگاه بسیار گسترده ای دارد که شامل صحرای ساهارا در شبه جزیره عربستان تا صحراهای آسیای مرکزی تا شمال شبه جزیره هندوستان می شود. در این ناحیه ی بسیار بزرگ ، سه زیرگونه از آن ها شناسایی شده اند که جداگانه در مورد آن ها بحث خواهیم کرد. میرتن (merten) – سال ۱۹۵۴ – بر اساس الگو ها و طرح های موجود بر روی زیر گونه V.griseus آن ها را از یکدیگر متمایز ساخت:
V.g.caspius
caspius ( بزمجه کاسپین) از پراکنده ترین بزمجه هاست و به نظر می رسد که نسل آن ها در معرض انقراض قرار دارد.این گونه از بزمجه ها از قسمت سواحل شرقی دریای خزر (کاسپین) تا صحراهای آسیای مرکزی یافت می شوند(شامل جزایر دریای آرال تا عرض ۶۹ درجه شرقی و طول ۴۶ درجه شمالی) و در نواحی شمالی ایران ، غرب و جنوب افغانستان و غرب پاکستان دیده می شوند. اگر چه در کشورهایی نظیر ترکمنستان ، قزاقستان ، ازبکستان ، قرقیزستان و تاجیکستان شناخته شده تر هستند.از خصوصیات و ویژگی های آن ها می توان به موارد زیر اشاره داشت: بین ۵ تا ۸ بند خاکستری بر روی پشت و بین ۱۳ تا ۱۹ خط بر روی دم خود دارد و معمولاً قسمت انتهای دم بدون خط می باشد و دم در بخش جانبی فشرده و حجیم شده است. حداکثر طول آن ها ۱۴۰ سانتیمتر است و نرها از ماده ها بزرگ تر و کشیده تر هستند و از طریق طرح های موجود بر روی دم از زیرگونه ی V.g.griseus تمییز داده می شوند و دم این زیرگونه فشرده تر شده است در حالی که دم V.g.griseus در ناحیه ی اتصال به بدن گردتر است. در هر دونوع صحراهای شنی و خاک رسی دیده می شود و آن ها که در صحراهای خاک رسی زندگی می کنند رنگ بدنشان مایل به قرمز است و همچنین در جزایر آرال در قسمت های علفزار های نمکی و مناطق و زمین های کشاورزی دیده می شوند ولی در این نواحی اغلب توسط کشاورزان کشته می شوند.
اکثراً از لاک پشت ها و تخم آن ها در فصل بهار تغذیه می کنند و علاوه بر آن از پستانداران کوچک دیگر نظیر موش صحرایی و خرگوش صحرایی نیز تغذیه می کنند. شاماکوف (shammakov) در سال ۱۹۸۱، ۱۰ گونه از سوسمارها ، ۶ گونه مار ، ۴ گونه پرنده و ۶ گونه پستانداران را که توسط بزمجه ها شکار می شدند شناسایی کرد. این گونه از بزمجه ها دارای سم بسیار قوی ای می باشند که با قدرت سم مار کبری برابری می کند و برای محققین و علاقه مندان بسیار خطرناک است و تاکنون بیش از ۴۰۰۰ فرد بالغ توسط زهر این جانور کشته شده اند. زمان فعالیت این گونه اواخر ماه مارس و اوایل آوریل است و مانند دیگر گونه ها در بهار و در میان روز فعالیت می کنند و از صبح زود تا اواخر بعد از ظهر به دنبال شکار می گردند اما در گرمترین زمان روز در زیر زمین پنهان می شوند و قابلیت تحمل دما بین ۳۱٫۷ تا ۴۰٫۶ درجه سانتیگراد را دارا می باشند. حداکثر سرعت آن ها نیز در حال دویدن ۲۰ کیلومتر در ساعت می باشد که می توانند مسافتی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر را با این سرعت طی کنند. در حدود ۱۰ کیلومتر را در یک روز برای یافتن غذا و شکار می پیمایند. طول سوراخ های زیر زمینی آن ها حدود ۵۰۰ سانتی متر و عمق آن ها معمولاً بین ۵۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر می باشد که طی بهار و تابستان از این پناهگاه ها استفاده می کنند. طی ماه های آوریل و مه تولید مثل می کنند و بیش از ۳۴ تخم را در عمق ۷۰ تا ۱۱۴ سانتی متری درون زمین پنهان می کنند. ماده ها بیش از یک هفته برای کندن این چاله ها وقت صرف می کنند . تخم ها در ماه های سپتامبر و اکتبر تبدیل به بچه می شوند که تا بهار بعدی توانایی فعالیت نخواهند داشت. وزن هر تخم در حدود ۳۲ تا ۳۵ گرم می باشد و ماده ها به مدت سه سال توانایی بارور شدن را دارا می باشند و سن بلوغ آن ها حداقل از پنج سالگی آغاز می شود
.
V.g.griseus
V.g.griseus ( بزمجه خاکستری) در صحراهای شمالی آفریقا ( از مراکش و شرق موریتانیا تا مصر و سودان) ، شبه جزیره عربستان ( گرچه در جزیره بحرین دیده نمی شود) ، شمال شرقی ترکیه ، سوریه ، فلسطین ، لبنان ، اردن و عراق وجود دارند. بزرگترین آن ها در عراق و فلسطین دیده شده که به ترتیب ۱۲۰ و ۱۰۰ سانتی متر طول داشته اند و گونه های الجزایری حدوداً ۸۰ سانتی متر هستند و به نظر می رسد که اندازه قطعی آن ها بستگی به آب و هوای ناحیه ی زندگی آن ها دارد و گونه های بزرگتر در نواحی ای که غذای بیشتری وجود دارد و فصول فعالیت و شکار آن ها بیشتر است دیده می شوند. از دیگر خصوصیات آن ها می توان به موارد زیر اشاره داشت: ۵ تا ۸ بند خاکستری بر روی پشت و بین ۱۹ تا ۲۸ بند بر روی دم خود دارند که معمولاً این بند ها و خطوط تا قسمت انتهای دم دیده می شود و دم در محل اتصال به بدن گرد است. می توانند وزنی بالغ بر ۳۰۰۰ گرم داشته باشند و نرها نیز از لحاظ اندازه و وزن از ماده ها بزرگتر هستند.
در الجزایر ، بزمجه ها دو دوره فعالیت دارند، یکی از ماه آوریل تا ژوئن و دوره کوتاهتر در طی ماه اکتبر می باشد. آن ها در سرمای زمستان و گرمترین ماه های تابستان زیر زمین و در پناهگاه خود باقی می مانند و اندازه این حفره و پناهگاه بین ۱ تا ۴ کیلومتر مربع می باشد و معمولاً روزانه حدود ۸ کیلومتر برای یافتن غذا سفر می کنند و قاعده ی کلی مبنی بر فعال تر بدن نر ها نسبت به ماده ها وجود ندارد. در سوریه نیز این جانوران فقط در بهار و ابتدای تابستان دیده می شوند در حالی که در موریتانیا آن ها را می توان در ماه نوامبر مشاهده کرد. در الجزایر دمای مناسب برای فعالیت ۳۵ تا ۳۸ درجه سانتی گراد است و در دمای زیر ۲۰ درجه نیز از فعالیت دست می کشند و از طرف دیگر می توانند دمای ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتی گراد را برای مدت ۴ ساعت تحمل کنند که این به دلیل داشتن غدد نمک می باشد که به آن ها کمک می کند تا آب کمتری از دست بدهند. در مورد رفتارهای تولید مثلی این جانور اطلاعات زیادی در دسترس نیست . در الجزایر ، تونس و فلسطین تولیدمثل در فصول مه و ژوئن و تخم گذاری در ماه های ژوئن و ژوئیه (جولای) اتفاق می افتد ودر ماده ها بعد از تخم گذاری حدود ۴۷% از وزن بدن کاسته می شود.
تخم و نوزاد بزمجه بیابانی
V.g.koniecznyi
V.g.koniecznyi یا بزمجه هندی کوچک ترین زیر گونه از V.griseus می باشد و دارای خصوصیات زیر می باشد:
بین ۳ تا ۵ خط تیره بر پشت خود و ۸ تا ۱۵ خط بر روی دم خود دارند که مانند V.g.caspius در انتهای دم خطی مشاهده نمی شود ، دم در بخش جانبی فشردگی و افزایش حجم دارد ولی مقدار آن نسبت به بزمجه کاسپین (V.g.caspius) کمتر است. علاوه بر این ها سر این گونه نسبت به V.g.griseus پهن تر و صافتر می باشد. طول نر ها حداکثر ۸۴ سانتی متر و وزن تقریبی آن ها ۵۸۰ گرم ایت در حالی که ماده ها طولی در حدود ۷۵ سانتی متر و وزنی معادل ۵۲۰ گرم دارند و بیشترین وزن را طی دوران تولید مثلی و در ماه های سپتامبر و اکتبر دارند. این بزمجه ها طی ماه های دسامبر و مارس دست از فعالیت می کشند و لااقل غذا نمی خورند. کورکیل (corkill) – در سال ۱۹۲۸ – دریافت که آن ها خواب زمستانی ندارند و در طول روزهای زمستان و فقط در صبح زود و در طول تابستان در اواخر بعد از ظهر دیده می شوند. عمده غذای آن ها را بی مهرگان (سخت پوستان) ، تخم دیگر خزندگان ، وزغ ها و پستانداران کوچک تر تشکیل می دهند. در صحرا های پاکستان ، در هر کیلومتر مربع می توان نه(۹) گونه از آن ها را یافت. طی ماه های جولای و آگوست تولید مثل می کنند و ۲ تا ۱۵ تخم در طی ماه های سپتامبر و اکتبر می گذارند و در فصل تولید مثل نرها از تنوع رنگی بیشتری برخوردارند و دوره ی بارداری در ماده ها حدود ۱۰ ماه می باشد.
- منابع :
- کویر و بیابانهای ایران
- گروه پژوهشیدایره المعارف طبس
کلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
|
|
buy zoloft online australia is generic zoloft expensive cheap zoloft
amoxil online purchase amoxil amoxil without prescription
buy amoxicillin pediatric drops
tways degraded in vivid fat, then would be degraded in center and farm… cheap Hydroxyzine
1 May 2009 … Hydroxyzine is an antihistamine. This medicine is used to treat allergy symptoms.
dapoxetine vs tramadol
dapoxetine thailand dapoxetine tablets 60 mg dapoxetine online