معرفی جاذبه های ژئوتوریسم و معدنی ناحیه طبس
بخش پنجم
2- 5- زمین شناسی ساختمانی
سرگذشت پرتکاپوی ساختاری و زمین شناسی منطقه که شرح آن گذشت سبب شده تا از دیدگاه تکتونیکی و تنوع ساختمانهای زمین شناسی، این ناحیه موقعیت بسیار مناسبی یافته و زمینه بسیار مساعدی جهت مشاهده و مطالعه انواع ساختارهای زمین شناسی را فراهم آورد. وجود گسلهای بزرگ و مهم در این ناحیه که تعدادی از آنها هنوز فعال بوده و هر از چند گاهی موجب ایجاد زمین لرزه می شوند نیز سبب شده تا سیماهای مورفوتکتونیکی جالبی در طول تاریخچه تکامل و فعالیتهای زمین ساختی ناحیه بوجود آید. در این بخش بطور مختصر ساختمانهای عمده زمین شناسی ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد.
2-5-1- چین خوردگیها
این ساختارها که در شرایط شکل پذیر (Ductile) و یا نیمه شکل پذیر در سنگهای پوسته زمین ایجاد
می شوند از جمله زیباترین پدیده های زمین شناسی و ساختاری هستند که با عنایت به شکل و هندسه ساده و زیبایشان مورد توجه زمین شناسان و سایر افراد علاقه مند قرار می گیرد(تصویر 61).
از نکات جالب توجه چین خوردگیهای ناحیه طبس وجود طیف وسیعی از انواع چین های نسبتاً ساده و کشیده(مشابه زاگرس چین خورده) تا چین خوردگیهای پیچیده مرتبط با گسل و چین های فرانهاد(مکرر) در فواصل نسبتاً کم از یکدیگر می باشد که با توجه به سایر خصوصیات ساختاری ناحیه منطقه ای ایده آل برای مطالعات و تحقیقات دانشجویی را در مقاطع مختلف تحصیلی فراهم آورده است. در ادامه اطلاعاتی در خصوص انواع چین ها و چین خوردگی های منطقه ارائه شده که بسیاری از آنها از نظر سهولت دسترسی و سیمای ساختاری تیپیک بوده و دارای جاذبه های فراوانی هستند.
– ناودیس معلق (Perche syncline)
ناودیس معلق یا پرشه به ناودیسی گفته می شود که محور آن بالاتر از سطح زمین قرار گرفته و مورفولوژی مرتفعی داشته باشد. باتوجه به مورفولوژی چین خوردگی ها و تحدب و تقعر آنها معمولاً انتظار داریم که تاقدیسها حالت تپه یا کوه داشته و بیشتر ارتفاعات را تشکیل داده و برعکس ناودیسها بخشهای پست تر سطح زمین را ایجاد نمایند لذا وجود یک ناودیس بصورت تپه یا ارتفاع پدیده ای کمیاب و نادر بوده و از آنجا که ناودیس یادشده در صحرا حالت کشتی به گل نشسته ای را تداعی می کند از سوی برخی جغرافیدانان به نام کشتی نوح نیز نامیده شده است. نمونه های بسیار زیبا و منحصر به فردی از این پدیده که شاید همتایی در کشور نداشته باشد در ناحیه کلمرد و مزینو مشاهده می شوند که بشرح مختصر آنها
می پردازیم:
ناودیس معلق رباط خان:
که در تناوب شیل و ماسه سنگ و سنگ آهکهای اوولیتی ژوراسیک بوجود آمده در حاشیه سمت چپ جاده طبس – رباط خان در موقعیت جغرافیایی 33 درجه و 25 دقیقه و 2 ثانیه عرض شمالی و 56 درجه و 10 دقیقه و 56 ثانیه طول شرقی درفاصله حدود 130 کیلومتری طبس قرار گرفته است. این ناودیس تقریباً متقارن بوده و محور آن بسمت جنوب غرب میل دارد (تصویر62). ارتفاع ایجاد شده حدود 30 متر از سطح زمین بلندی دارد.
ناودیس معلق کال زرد:
در فاصله حدود 50 کیلومتری جاده جدید یزد در موقعیت 32 درجه و 20 دقیقه و 53 ثانیه عرض شمالی و 56 درجه و 35 دقیقه و 20 ثانیه طول شرقی قرار گرفته است. رخنمون های عمده دریالها شامل تناوب سنگ آهک پکتن دار و مارنهای متعلق به ژوراسیک می باشد که با فاصله اندکی از جاده و ریل راه آهن درکنار کال زرد در ساختمان این ناودیس معلق متقارن با زاویه بین یالی زیاد شرکت کرده است. فرسایش طبقات مارنی مورفولوژی جالبی را مشابه کلاه های لبه دار ایجاد کرده که در حدود 20 متر ارتفاع دارد (تصویر 63).
ناودیس معلق مگو:
در حاشیه جاده طبس – اصفهان و در فاصله حدود 35 کیلومتری در داخل رودخانه مگو که ساختارهای چین خورده گسلیده جالبی دارد(شرح بیشتر این ناحیه و ساختارهای آن خواهد آمد) ناودیس معلق کم ارتفاعی در سنگ آهکهای پکتن دار و مارنهای ژوراسیک بوجود آمده که منظره ای شبیه یک نعلبکی بزرگ دارد. در سایر نواحی منطقه نیز نمونه هایی از ناودیسهای معلق زیبا مشاهده می شود که می توان از آن جمله به ناودیس معلق موجود در هسته یک تاقدیس بریده شده در منطقه مزینو اشاره کرد که بصورت یک ریز چین در ساختمان یک تاقدیس بزرگ جای دارد(تصویر 69). همچنین ناودیس معلق کوچکی در محل سد نهرین طبس در حاشیه راست جاده در رسوبات آهکی داخل سازند سردر و نیز ناودیس معلق بزرگ بیوک که در تصاویر ماهواره ای در حاشیه جنوبی روستای کوچک بیوک(حدود 4 کیلومتری جنوب شرق روستای خرو) قابل مشاهده است را می توان نام برد.
– تاقدیسها و ناودیسهای بزرگ ناحیه مزینو
همچنان که پیشتر اشاره شد مجموعه ای از چینهای بسیار بزرگ و کشیده (بعضاً با طول محور بیش از 50 کیلومتر) در پهنه راور- مزینو با روند محور شمالی – جنوبی در طبقات ژوراسیک و کرتاسه بوجود آمده که در صحرا و تصاویر ماهواره ای منظره ای مشابه زاگرس چین خورده را تداعی می کند. ساختار ساده این چینها و اختلاف رنگ و لیتولوژی طبقات سازنده این چینها که مناظر رنگی زیبایی را مخصوصاً در تصاویر ماهواره ای ایجاد کرده بعلاوه همراهی این ساختار ها با انواع ساختارهای مرتبط با یک سامانه تنش برشی محض( از جمله گسلهای راندگی شمالی-جنوبی ، گسلهای نرمال شرقی – غربی و گسلهای امتداد لغز راستگرد با راستای NE-SW و امتداد لغز چپگرد با راستای NW-SE که بعضاً محور چینهای یادشده را بریده و جابجا کرده اند) سبب شده تا منطقه ای ایده آل جهت مطالعات صحرایی دانشجویی و یا بررسی عکسهای هوایی و فتوژئولوژی باشد. از جمله این چینها می توان به تاقدیس بزرگی در فاصله حدود 80 کیلومتری جاده طبس-یزد اشاره کرد که در اثر یک گسل امتداد لغز راستگرد در حدود 200 متر بریده و جابه جا شده و جاده مذکور از محل این گسل عبور نموده است(تصویر74). طبقات شیل و ماسه سنگ سبزرنگ بخش بالایی سازند قدیر (تریاس بالایی) در هسته تاقدیس رخنمون یافته و با توجه به فرسایش پذیری شدید آنها منظره ای فروافتاده با دیواره هایی بلند شبیه یک کراتر متئوریتی(گودال ناشی از برخورد شهاب سنگ) را ایجاد کرده است. همچنین نمونه های کوچکتر فراوانی از این تاقدیسها در دو اطراف جاده قابل مشاهده و مطالعه بوده که بصورت تاقدیسهای شلجمی مشابه زاگرس دیده می شوند (تصویر64).
-چین خوردگی های منطقه مگو
یکی دیگر از نقاطی که برای مطالعه چین ها و گسلها با توجه به نزدیکی به جاده اصلی آسفالته و تنوع ساختارها بسیار مناسب و ایده آل گروه های علاقه مندی می باشد کال مگو واقع در حاشیه سمت راست جاده طبس – اصفهان(کیلومتر35) است. در طرفین این رودخانه فصلی که با عمق حداکثر چندمتر در فاصله چند ده متری جاده قرار دارد چین خوردگیها و گسلهای بسیار زیبایی در سنگ آهکهای پکتن دار ژوراسیک (با فسیل پکتن فراوان) دیده می شود. نمونه هایی از چینهای متقارن ، چین های نامتقارن ، چینهای S,Z شکل ، چینهای جناغی و ناودیسهای معلق از آن جمله اند.
– چینهای مرتبط با گسل
این گروه از چینها در ارتباط با انواع گسلها (مخصوصاً گسلهای معکوس و راندگی) بوجود آمده و معمولاً در مجاورت گسلهای مذکور قرار داشته و از نظر نحوه تشکیل و هندسه آنها به گروههای مختلفی تقسیم
می شوند که پرداختن به آن از حوصله این پژوهش خارج است لذا همگی این گروه چینها در قالب
چینهای مرتبط با گسل(Fault Related Fold) بررسی شده و شرح مختصری از آنها ارائه می شود.
– تاقدیس های شرقی – غربی منطقه پروده
این تاقدیس های نسبتاً بزرگ که با روند اثر محوری شرقی – غربی ساختار غالب چین خوردگی در منطقه پروده و نایبند می باشند در فرادیواره گسلهای راندگی بزرگ این منطقه بوجود آمده و یال شمالی آنها توسط گسلهای مذکور بریده و معمولاً شیب بیشتری نسبت به یال جنوبی داشته و یا حتی برگشته اند. از جمله این تاقدیس ها می توان تاقدیس جالب پروده I (تاقدیس ساندویچ) که رخنمونهای اصلی طبقات زغالدار پروده در آن واقع شده و در حال حاضر بزرگترین معادن تمام مکانیزه کشور در هسته آن (با نام معدن مرکزی) در حال فعالیت و استخراج می باشد، تاقدیس رستم ، تاقدیس ریگ آباد(ریخ آباد) ، تاقدیس کال گزی
نمونه ای دیگری از این گروه هستند که در بلوک جنوبی گسل راندگی بزرگ رستم (گسل چشمه رستم) تشکیل شده اند . نمونه های جالب دیگری در بلوک جنوبی سایر گسلهای بزرگ ناحیه با روند شرقی – غربی نیز دیده می شوند که اغلب در ساختمان آنها طبقات زغالدار تریاس بالایی رخنمون در طی مکانیسم چین خوردگی مرتبط با راندگی رخنمون یافته اند(تصویر 82).
– تاقدیسهای جوان مرتبط با گسل زلزله سال 57 طبس
این گروه از تاقدیسهای فعال در فرادیواره قطعات گسل زلزله سال 57 (با مکانیسم معکوس و راندگی با مولفه امتدادی راستگرد) و در بخشهای مرکزی تا شرقی دشت طبس با یک روند شمال شمال غربی – جنوب جنوب شرقی در رسوبات کنگلومرا و مارن و ماسه سنگی نئوژن بوجود آمده اند. نمونه هایی از این تاقدیس ها که یال غربی آنها توسط گسل مذکور بریده شده و با یک پرتگاه گسلی فعال در مقابل رسوبات آبرفتی دشت طبس قرار گرفته است می توان تاقدیس فهالنج(تصویر 41) ، تاقدیس خسروآباد ، تاقدیس طبس و تاقدیس فشاه را نام برد.
– ناودیس مرتضی علی (ع)
این ناودیس نامتقارن بسیار زیبا و عجیب در دره کال سردر (تنگ عباسی) در حد فاصل آبگرم مرتضی علی و تاق شاه عباس در دیواره دره و در فرودیواره یک راندگی جالب تشکیل شده است. نکته جالب توجه در این ناودیس که از انواع ناودیس های فرودیواره ای مرتبط با راندگی هست تغییر شیب یالها از حدود صفر درجه (افقی) در یال غربی به حدود 90 درجه در یال شرقی در فاصله کمتر از چند متر است(تصویر65). بلافاصله در مجاورت یال شرق مجموعه ای ضخیم از برشهای درشت زون راندگی مذکور قرار گرفته که چشمه های کوچک نیز از آن به بیرون راه یافته است. راندگی و ناودیس مربوطه در سنگ آهکهای مرجانی سازند جمال(پرمین) قرار گرفته اند.
در حدود 50 متر بالاتر از طاق شاه عباس نیز یک ناودیس زیبا در طرفین دره قابل مشاهد می باشد. همچنین در مرز سنگ آهک های مذکور با شیل و ماسه سنگهای سازند سردر و شیشتو (در شرق روستای خرو و بیوک) راندگی بزرگی همراه با تاقدیس مرتبط با آن بصورت یک رشته کوه کشیدی و مرتفع (به نام کوه سفید) دیده می شود که عامل اصلی تشکیل چشمه های آبگرم مرتضی علی(ع) در تنگ عباسی
می باشد. در حاشیه گسل کلمرد در فاصله حدود 60 کیلومتری جاده طبس – اصفهان نیز یک تاقدیس بزرگ خوابیده با نام تاقدیس کوه راهدار نیز دیده می شود که بنظر در ارتباط به عملکرد گسل کلمرد ایجاد شده است (تصویر 70).
در سایر نقاط نیز چین های کوچکی از نوع چین های کشیده شده گسلی (Fault Drag Fold) در مجاورت گسلهای امتداد لغز و یا معکوس کوچک و یا تاقدیسهای نامتقارن نیز دیده می شود (تصویر 71).
– تاقدیس جعبه ای رباط خان
این تاقدیس بسیار زیبا در فاصله حدود 95 کیلومتری جاده قدیم طبس – یزد و در مسیر روستای رباط خان (در حاشیه سمت راست جاده ) در موقعیت جغرافیایی 33 درجه و 25 دقیقه و 2 ثانیه عرض شمالی و 56 درجه و 10 دقیقه و 56 ثانیه طول شرق قرار دارد. تاقدیس از نوع جعبه ای برگشته می باشدکه در
سنگ های کربناته (آهکی و دولومیتی) پرمین(سازند خان معادل سازند جمال) بوجود آمده است. در ساختمان این تاقدیس ریز چینهای z,s شکل بترتیب در یالهای شرقی و غربی و ریزچینهای W,M در ناحیه لولایی چین بوضوح قابل مشاهده می باشد. در کنار تاقدیس مذکور یک پنجره فرسایشی زیبا نیز قرار دارد. تصویر زیبایی از این تاقدیس بر روی جلد کتاب مبانی زمین شناسی ساختمانی نوشته آر.جی.پارک و ترجمه آقای دکتر پورکرمانی و جولاپور بصورت Flip چاپ شده است (تصویر66).
– تاقدیس جعفری (جعفران-جعفرو)
در فاصله 68 کیلومتری جاده طبس به اصفهان و در محل روستای نیمه متروک جعفری(جعفرو) در موقعیت جغرافیایی 33 درجه و 40 دقیقه و 8 ثانیه عرض شمالی و 56 درجه و 18 دقیقه و 12 ثانیه طول شرقی تاقدیس جالبی در سنگهای آهکی اوولیتی سازند بادامو دیده می شود. تاقدیس بصورت نامتقارن بوده و محود آن در راستای شمالی – جنوبی و سطح محوری آن بسمت غرب حدود 65 درجه شیب دارد. به علت توسعه درزه ها در ساختمان چین خوردگی منطقه هسته چین دچار فرسایش بیشتری شده و فروافتاده تر گردیده است (تصویر67).
– چین خوردگی مجدد(Super imposed folding)
با توجه به عملکرد فازهای دگرشکلی متعدد با روندهای متفاوت بر رسوبات ناحیه طبس که منجر به ایجاد ساختارهایی متناسب با هر فاز دگرشکلی شده است وقوع چین خوردگی مجدد دور از انتظار نیست. یکی از مناطقی که این پدیده بخوبی قابل مشاهده می باشد چینهای مرتبط با گسل در منطقه پروده با روند محور شرقی – غربی و سطح محوری مایل به طرف جنوب می باشند که در قالب چین های فرانهاده بر ساختمان چینهای شمالی – جنوبی تقریباً متقارن منطقه سوار شده اند. این حالت در رده دوم کلاسه بندی چینهای فرانهاد (رمزی1966) الگوی گنبد- هلال – قارچ را نشان می دهد(تصویر 82).
در سایر نواحی نیز مانند منطقه پروده، مزینو ، کلمرد و رشته کوه شتری چینهایی در مقیاس های مختلف و از انواع متفاوت قابل مشاهده و مطالعه هستند که پرداختن به جزئیات آنها از حوصله این پژوهش خارج است. تصویر 68 یک تاقدیس کوچک سوسیسی شده(بودیناژ-Boudin) که به علت تنشهای زیاد تکتونیکی وارد بر رسوبات، مراحل فشردگی و کشیدگی را طی نموده است در حاشیه جاده خرو نشان می دهد.
2-5-2- گسلها و تکتونیک فعال
در این قسمت به شرح مختصری از گسلهای عمده و مهم ناحیه پرداخته و از آنجا که سرچشمه های اصلی زمین لرزه ها در این منطقه گسلها هستند برخی از شواهد فعالیت جدید آنها و نیز خصوصیات لرزه خیزی و شواهد تکتونیک فعال منطقه بیان شده است.
– گسل نایبند
این گسل از جمله گسلهای قدیمی پی سنگی و مهم ایران می باشد که با طولی نزدیک به 600 کیلومتر و حرکت امتداد لغز راستگرد حد غربی بلوک لوت را مشخص نموده و با فعالیتهای جدید گسل یا
شاخه های فرعی آن یکی از سرچشمه های اصلی لرزه خیزی در شرق کشور محسوب می شود که زمین لرزه های طبس(1357) و بم (1383) نمونه هایی از آن هستند. در راستای گسل در برخی مناطق شاخه های فرعی متعددی بصورت افشان (Splay) از آن منشعب شده ولی در برخی نواحی دیگر بصورت یک پهنه واحد دیده می شود(تصاویر 78و83). شواهد نو زمین ساختی و مورفوتکتونیکی زیادی در راستای گسل حکایت از حرکات جوان آن در طول کواترنری و عهد حاضر دارند که به تعدادی از مهمترین آنها بطور خلاصه اشاره می شود: {19}
– وجود چشمه های آبگرم در راستای پهنه گسلش
چشمه های آبگرم علاوه بر داشتن خواص درمانی و جاذبه گردشگری می توانند نشانه ای از قرار گیری توده هایی از مواد آذرین در نزدیکی سطح زمین بوده که چشمه های آبگرم را در اثر فعالیتهای هیدرترمالی خود ایجاد نموده و یا با افزایش غیرعادی گرادیان زمین گرمایی موجب گرم یا داغ شدن آبهای نفوذی از سطح زمین و تشکیل چشمه های آبگرم شده و لذا ارزش علمی زیادی دارند. یکی از مهمترین این
چشمه های آبگرم (یا بهتر بگوییم آب داغ) منطقه که متاسفانه بخوبی شناخته شده نبوده و بدلیل عدم وجود امکانات بهداشتی مناسب استفاده زیادی از آن نمی شود چشمه آبگرم دیگ رستم واقع در فاصله حدود 150 کیلومتری جنوب شرق طبس می باشد. گذاردن نام پهلوان ایران رستم نامدار بر روی این چشمه علاوه بر نزدیکی به دیار سیستان به علت وجود حوضچه ی آب داغ و جوشان در دهانه چشمه نیز می تواند باشد که گویی دیگ غذای آن پهلوان است. این چشمه در مسیر دیهوک به کرمان و در فاصله 10 کیلومتری جنوب روستای نای بندان قرار گرفته است. مظهر اصلی چشمه که در واقع مجموعه ای از چند چشمه کوچک و بزرگ می باشد برفراز برجستگی کشیده ای در راستای گسل و در مجاورت رسوبات آبرفتی می باشد که از تراورتن ته نشین شده از آب چشمه در زمانهای گذشته تشکیل شده و تشکیل تراورتن در حال حاضر نیز ادامه دارد. دمای آب چشمه در حدود 80-70 درجه سانتیگراد برآورد می شود و در حال حاضر با لوله کشی، آب را جهت مصارف بهداشتی پایگاه نظامی (که تپه تراورتنی یاد شده را در اختیار گرفته) و مسافرین عبوری به پایین تپه منتقل کرده اند. نمونه های فراوان دیگری از این گونه چشمه های آبگرم تراورتن ساز (که بعضاً تشکیل ذخایر مرمر اونیکس داده و ارزش اقتصادی فراوانی دارند) در راستای گسل یا شاخه های فرعی آن را می توان نام برد که چشمه آبگرم و سرد در جنوب رشته کوه شتری و چشمه های آبگرم عراقی و ریگ آباد از آن جمله اند.
– نفوذ دایکهایی از مواد آذرین در رسوبات آبرفتی در راستای گسل
در بخشهای میانی گسل نایبند (در فاصله حدود 130 کیلومتری جنوب شرق طبس و اطراف روستای نای بند) آثار متعددی از نفوذ سنگهای آتشفشانی در داخل رسوبات آبرفتی بصورت دایکهایی از سنگهای اسیدی و بعضاً شیشه های طبیعی و ابسیدین تا پرلیت دیده می شود که در راستای گسل نای بند بخوبی قابل مشاهده می باشد ( تصویر81).
– وجود پرتگاههای گسلی متعدد در رسوبات جوان آبرفتی در راستای گسل
وجود پرتگاه های گسلی قرینه که نشانه ای از حرکات امتداد لغز بر روی گسل نای بند می باشد در بخشهای جنوبی رشته کوه شتری و یا شمال شرق روستای علی آباد حاکی از فعالیتهای جدید و حرکات نوزمین ساختی گسل نای بند می باشد که در تصاویر ماهواره ای نیز بخوبی مشاهده می شود. در این پرتگاهها رسوبات آبرفتی قدیمی در کنار رسوبات آبرفتی پوشاننده دشت لوت قرار گرفته و در محل آب گرم و سرد (جنوب رشته کوه شتری) که چندین چشمه در راستای گسل بوجود آمده اند رسوبات پلایایی نیز توسط گسل بریده و جابه جا شده است. تصویر84 پرتگاه گسل کواترنری را نشان میدهد.
– کفه های فروافتاده نمکی بصورت حوضه های پول اپارت در راستای پهه گسلش
در محل اتصال قطعات مختلف گسل نای بند با روند شمال – جنوبی از نقاطی که جابه جایی اندکی در راستای گسل مشاهده می شود با توجه به حرکت امتداد لغز راستگرد گسل خمها و یا جابه جا شدگی قطعات گسل به صورت پهنه های انبساطی کوچک و یا حوضه های پول اپارت عمل کرده و با فروافتاده شدن منطقه و تجمع رسوبات آبرفتی و پلایایی اطراف بصورت کفه های نمکی و باتلاقی و یا دریاچه های فصلی آب شور در آمده است. نمونه هایی از این مناطق را در یکصد کیلومتری جنوب روستای نایبند و یا در محل آب گرم و سرد در جنوب کوه شتری می توان یافت.
– وجود دهانه های آتشفشانی کواترنری(کراتر) در راستای گسل
در فاصله حدود 260 کیلومتری جنوب شرقی طبس دربخشهای مرکزی یکی از پهنه های نمکی و کویری بزرگ ناحیه که توسط رخنمون آشکاری از گسل نای بند بریده شده است 4 مخروط آتشفشانی کواترنری بصورت مجزا در راستای گسل نای بند دیده می شوند. در فاصله حدود 43 کیلومتری شمال این ناحیه مخروط ناقص دیگری دیده می شود که روانه ای از گدازه های ولکانیکی از آن به سمت شمال جریان یافته است. جنس سنگهای تشکیل دهنده مخروطها، بازالت آلکالن همراه با ندولهای پریدوتیت است که حکایت از منشاء عمیق ماگما دارد (تصویر78).
– انحراف راستگرد آبراهه ها در محل عبور از پهنه گسل نای بند
بسیاری از آبراهه ها و رودخانه های فصلی که منطقه پروده و بلوک طبس را زهکشی نموده و در مسیر خود به سمت شرق و بلوک لوت در محل عبور از روی مرز این دو پهنه (که همان گسل نای بند می باشد) انحرافی راستگرد تا حد 1200 متر نشان می دهند. نمونه های جالب این آبراهه ها در فاصله حدود چند کیلومتری شمال شرق روستای نای بند مشاهده می شوند. با توجه به جوان بودن شبکه های زهکشی، انحراف راستگرد آنها نشانه ای از حرکات جدید امتداد لغز راستگرد بر روی گسل نای بند می باشد(تصویر83).
– روانه های وسیع بازالتی کواترنری در پهنه گسل و نواحی مجاور
روانه های بازالتی کوچک و بزرگ زیادی در پهنه گسل نای بند دیده می شوند که یکی از بزرگترین آنها با وسعت حدود 400 کیلومتر مربع دربخش انتهایی رشته کوه شتری در حاشیه حوضه پول اپارت آب گرم و سرد قرار دارد(شکل1). بخشی از رخنمون بازالتها توسط پلایای مذکور و بخشی نیز توسط تپه های ماسه بادی بزرگ موجود در غرب ناحیه پوشیده شده است. مورفولوژی بازالتها نسبتاً مرتفع بوده و در بخش غربی طبقات نازکی از این روانه ها بر روی شیل و ماسه سنگهای زغالدار تریاس و ژوراسیک منطقه و حتی بر روی تپه های ماسه بادی نیز دیده می شود. بخشهای بالایی روانه ها اغلب بصورت مسطح و تخت گاهی بوده و مورفولوژی کواستا(تصویر56) را بوجود آورده است. یکی از جالب ترین این تخت گاهها با نام تخت نادر معروف میباشد که اشاره به حضور نادرشاه افشار در این ناحیه در مسیر لشکر کشی به هند دارد.
– سیمای مورفوتکتونیکی مخروط افکنه ها در رشته کوه شتری و سوابق لرزه خیزی
بررسیهای صحرایی و مطالعه تصاویر ماهواره ای در دامنه های شرقی و بویژه غربی رشته کوه شتری (بخش شرقی دشت طبس) دو گروه کلی از مخروط افکنه ها(پنجه های آبرفتی) را از نظر سیمای موفولوژیکی و الگوی تکامل موفوتکتونیکی آنها در ارتباط با فرایندهای فرسایش و رسوبگذاری سیسمتهای زهکشی ناحیه نشان می دهد. گروه اول از این مخروط افکنه ها که دارای گسترش بیشتری بوده و بصورت مخروطهایی مرکب از دو بخش مجزا و مشخص می باشند. بخش قدیمی شامل رسوبات آبرفتی نیمه سخت شده در مناطق بالا دست و مجاور رشته کوه شتری بوده و بخش جوانتر در بخشهای پایین دستی و نواحی مرکزی تر دشت طبس شامل رسوبات آبرفتی جوان بستر آبراهه های فعال و انشعابات متعدد آنها می باشند. در این نوع مخروط افکنه ها رسوبگذاری دربخشهای بالادست و نوک مخروط قدیمی (که عموماً در محل خروج رودخانه از رشته کوه بدلیل کاهش قدرت حمل رسوبات توسط جریان، رسوبگذاری انجام می شود) انجام نشده بلکه رودخانه با ایجاد یک کانال نسبتاً عمیق در رسوبات مخروط قدیمی ، بار معلق و رسوبات حمل شده را به محل مخروط جوان و فعال واقع در بخشهای پایین دست و پای مخروط قدیمی حمل نموده و در آنجا در قالب مخروط جوان یادشده رسوب می دهد. این گروه با سیمای مورفولوژیکی یاد شده فراوانی بیشتری داشته و اغلب بخشهای شرقی دشت طبس را می پوشانند. مخروط افکنه بزرگ سردر که حاصل فعالیت رودخانه سردر بوده و شهر طبس نیز در بخش های پایین دست آن بوجود آمده در این گروه قرار می گیرد.
گروه دوم با وسعت و گسترش کمتر محدود به نواحی کوهپایه ای بوده و عمدتاً در دامنه های شرقی و غربی در بخشهای جنوبی رشته کوه شتری که پهنای رشته کوه بسیار کمتر می شود قرار دارند. در این گروه رسوبگذاری فعال در راس مخروط ادامه داشته و به شیب سطح مخروط بیشتر از گروه قبلی می باشد.
مطالعات انجام شده نشان می دهد که الگوی مورفولوژیکی دو گروه مخروط افکنه یاد شده ارتباط مستقیم و آشکاری با موقعیت و سازوکار گسلهای فعال موجود در دشت طبس و دامنه های باختری و یا خاوری رشته کوه شتری و تاریخچه تکامل ساختاری و مورفوتکتونیکی این رشته کوه دارد. در دامنه های غربی رشته کوه شتری و دشت طبس هر جا که گسل فعال و لرزه خیز طبس (مسبب زلزله سال 1357 طبس گلشن) با مکانیسم مورب لغز معکوس در مرز کوه و دشت قرار دارد(بخشهای جنوبی رشته کوه ) مخروطهای گروه دوم و هر جا که در بخشهای مرکزی تر دشت قرار گرفته و در نتیجه مخروط های قدیمی در حال برپایی هستند به علت تغییر سطح اساس کانال یاد شده بوجود آمده و رسوبگذاری بعد از عبور از پهنه گسل فعال بصورت مخروط جدید و جوان انجام می شود((تصاویر40و41)
شواهد صحرایی دیگری از جمله وجود گسلها و درزه های فراوان در رسوبات آبرفتی جوان پهنه گسل نای بند و نیز کانون زمین لرزه های کوچک و بزرگ زیاد درارتباط با گسل یا شاخه های فرعی آن نشانه هایی از جوان و فعال بودن گسل نای بند دارد.
– گسل کلمرد
این گسل از جمله مهمترین گسلهای پی سنگی شرق و بلکه کل کشور می باشد که در تکامل زمین شناسی و تکوین حوضه های رسوبی این ناحیه در زمانهای زمین شناسی گذشته نقش اساسی داشته است. گسل کلمرد با طول چند صد کیلومتری خود و تحدب بسمت غرب که حد غربی بلوک طبس را مشخص
می نماید از بخشهای شمالی بلوک طبس شروع شده و با یک روند شمال شرق جنوب غربی تا جنوب رباط کلمرد ادامه یافته و سپس با انحنای ملایمی بسمت جنوب و جنوب شرق تا حوالی جنوب کرمان ادامه
می یابد. دربخشهایی از طول خود با توجه به عدم پیوستگی و تداوم کافی بنامهای مختلف دیگر از جمله به قطعه ای از بخش شمالی آن نامهای گسل چاه سرب یا گسل کلشانه نیز اطلاق شده است. این گسل در فرونشینی شدید بلوک شیرگشت و طبس در مقابل هورست کلمرد نقش اساسی داشته و یکی از گسلهای پی سنگی موثر در فرایند بلوک فالتینگ این ناحیه از ایران می باشد بطوری که بلوک کلمرد را تا اردویسین از آب خارج نگهداشته است. در برخی نواحی از جمله بخشهای شمالی، گسل کلمرد آبرفتهای کواترنری را بریده و جابه جا نموده است.
– گسل زلزله طبس
این گسل فعال کواترنری که تا قبل از زلزله طبس گلشن مورد بی مهری و بی توجهی زمین شناسان قرار گرفته بود در سحر گاه 25 شهریور سال 1357 با یک جنبش ناگهانی
با بزرگی 4/7 ریشتر و بدون هیچ پیش لرزه ای جان بیش از بیست هزار نفر از مردمان سختکوش و با صفای کویری را گرفت و بدین ترتیب وجود خود را با قدرت و اقتدار بر همگان آشکار ساخته و فصل جدیدی از دفتر مطالعات لرزه زمین شناختی را در ایران و جهان گشود. چرا که نشان داد عدم وقوع زلزله حتی در یک بازه زمانی بزرگ دلیلی بر عدم فعالیت لرزه خیزی نبوده و گسل می تواند پس از چندین قرن سکون و آرامش ، ناگهان چون شیر خفته بیدار شده و بر جان و مال انسانها یورش برد. گسل زلزله طبس با طول نزدیک به 85 کیلومتر در چندین قطعه جداگانه از بخشهای جنوبی رشته کوه شتری (مجاور روستاهای پیکوه و نیستان) شروع شده و با یک روند تقریباً شمال شمال غربی پس از عبور از کنار روستاهای فهالنج ، کریت، خسروآباد و دیهشک از بخش شرقی طبس عبور نموده و تا مسافتی چند کیلومتری در شمال طبس هم ادامه می یابد. این گسل مرز غربی تپه های مارنی و کنگلومرایی نئوژن را نشان داده و آنها را در مقابل رسوبات آبرفتی دشت طبس گذاشته است. در واقع این رخنمون های نئوژن در قالب تاقدیسهای جوان و فعالی هستند که یال غربی آنها توسط گسل زلزله طبس بریده و جابه جا شده است. در طی زلزله سال 1357 حداکثر 150 سانتی متر برپایی قائم و حدود 300 سانتی متر هم لغزش کلی در روی گسل اندازه گیری شده است(بربریان1979). وقوع زلزله حدود 85 درصد جمعیت شهر طبس (حدود 13 هزار نفر) را از بین برده حدود 90 روستا را بکلی ویران نموده و به حدود 50 روستای دیگر خسارت وارد نمود. مجموع خسارات و تلفات بیش از 20 هزار نفر کشته ، هزاران نفر زخمی ، بیش از 15 هزار واحد مسکونی تخریب و تخریب 30 قنات برآورد شده است(بربریان1979).
پرتگاه گسل یاد شده در حاشیه جاده طبس به دیهوک(بویژه بعد از روستای خسروآباد) و نیز در حاشیه جاده خاکی قدیمی فهالنج به نیستان بخوبی آشکار است (تصویر75).
– گسلهای ناحیه مزینو
در منطقه مزینو که رخنمون های شیل و ماسه سنگی ژوراسیک در قالب چینهای بزرگ و کشیده دیده
می شود گسلهای بسیار جالبی این ساختارها را تحت تاثیر قرار داده اند. از جمله آنها میتوان گسلهای امتداد لغز بزرگ که با جابه جایی محور تاقدیسها و ناودیسها در تصاویر ماهواره ای و صحرا بخوبی آشکار شده اند(تصویر74و77). همچنین راندگیهای کوچک مقیاس و چین خوردگیهای ریز مرتبط با آنها از دیگر ساختارهایی است که در ساختمان تاقدیسها و ناودیسهای مذکور قابل مشاهده و مطالعه می باشد. نمونه ای از این گسلهای امتداد لغز در فاصله حدود 80 کیلومتری جاده طبس – یزد دیده می شود که یالهای تاقدیس بزرگی را بریده و بصورت راستگرد حدود 200 متر جابه جا نموده است (تصویر74).
– گسلهای راندگی منطقه پروده
این گروه از گسلها با روند شرقی – غربی بصورت شاخه هایی از گسل نای بند می باشند که کل منطقه پروده و نای بند را متأثر ساخته و با حرکت راندگی و معکوس بطرف شمال با مولفه امتدادی، تاقدیسهای بزرگ را در فرا دیواره خود (از جمله تاقدیس پروده یک) را ایجاد کرده اند(تصویر82). این گسلها نقش مهمی در رخنمون طبقات زغالی ناحیه داشته و این طبقات را در مقابل رسوبات آبرفتی دشت طبس بالا آورده است.
– گسل امتداد لغز مگو
این گسل امتداد لغز راستگرد با جابه جایی حدود 100 متر در فاصله 35 کیلومتری جاده طبس – اصفهان قرار گرفته و با شیب نزدیک به قائم و آینه گسل کاملاً واضح در حاشیه جاده، طبقات آهکی و مارنی پکتن دار و سنگ آهکهای قهوه ای سازند نار با سن ژوراسیک را بریده و بصورت راستگرد جابه جا کرده است(تصاویر 73 ، 79و 80). تصویر 72 راندگی کوچکی در سنگ های پکتن دار منطقه مگو را نشان میدهد.
2-5-3- ناپیوستگی های زاویه دار (دگرشیبی)
این ساختارها که نشان از تاریخچه پیچیده حوادث زمین شناختی یک ناحیه دارد بصورت دو گروه از طبقات که با یک زاویه نسبت به هم قرار گرفته اند در صحرا قابل مشاهده می باشد. طبقات زیرین دگرشیبی که سن بیشتری دارد حوادث دگرشیبی بیشتری را تحمل نموده و بعد از خروج از آب و فرسایش های بعدی مجدداً در معرض رسوبگذاری طبقات بالایی و جوانتر قرار گرفته اند.
– دگرشیبی منطقه دارین
در فاصله حدود 80 کیلومتری جاده طبس – اصفهان و بعد از عبور از بلندترین گردنه منطقه در سمت چپ جاده نمایی از یک دگرشیبی بسیار زیبا دیده می شود. طبقات زیرین متعلق به سازند کلمرد با سن پرکامبرین و شامل شیل و ماسه سنگ متامورف و نفوذیهای آذرین که کلاً منظره ای تیره را بوجود آورده می باشد. طبقات بالایی شامل ماسه سنگ های کوارتزیتی (کوارتزآرنایت) متعلق به اردویسین می باشد که آثار فراوانی از ریپل مارک و طبقه بندی مورب و بعضاً ردپای تریلوبیت ها(کروزیانا) در آن مشاهده می شود(تصویر85).
– دگرشیبی منطقه کال سردر
در این ناحیه طبقات شیل و ماسه سنگی و زغالدار سازند های شیشتو و سردر(با سن کربونیفر) بصورت درهم ریخته و پرشیب در زیر آبرفتهای تقریباً افقی کواترنری قرار گرفته است. چشم اندازهای زیبای متعدد از این پدیده در مسیر کال سردر از محل سد نهرین تا محل چشمه آبگرم مرتضی علی و سایر آبراهه های ناحیه قابل مشاهده و مطالعه می باشد (تصاویر 86 ، 89 و 91).
درسایر نواحی نیز دگرشیبی های جالبی از طبقات و سازندهای زمین شناسی قدیمی و رسوبات تقریباً افقی کواترنری نیز قابل مشاهده که نمونه هایی از آن عبارتند از:
– در منطقه مزینو بین سنگ آهکهای پکتن دار ژوراسیک و آبرفتهای نیمه سخت شده کواترنر در مسیر کال شور(فاصله حدود 60 کیلومتری طبس -یزد) (تصویر 88)
– در مسیر رودخانه ازمیغان بین طبقات آهکی ژوراسیک و رسوبات آبرفتی (تصویر87)
– در اطراف روستای پیرحاجات بین رسوبات آبرفتی جوان با تناوب شیل و ماسه سنگ ژوراسیک
همچنین منطقه مزینو ، مگو و پروده از نظر مطالعه انواع درزه های مزدوج و یا درزه های مرتبط با چین خوردگی بسیار جالب توجه می باشد.
2-6- ابنیه های مهندسی باستانی
2-6-1- طاق (بند) شاه عباس
این بند در میان کوهستانهای شرقی شهر طبس در مسیر کال سردر قرار دارد. برای رسیدن به آن از جاده آسفالته خرو و سپس جاده تازه احداث شده خاکی که تا چشمه جعفری می توان با اتومبیل رفت و سپس در خلاف جهت حرکت آب در مسیر کال سردر حرکت می کنیم تا به طاق شاه عباس برسیم(تصاویر92).
طاق شاه عباس که بصورت یک بند در دره کانیونی سردر ساخته شده، بنایی است آجری که در قسمت بالا و تاج آن سنگ بکار رفته است. بند در قسمت پایین شامل طاقی است آجری که پاکار آن بر کوه های سنگی دو طرف رودخانه که بسیار تنگ بوده و در پایین به 35/3 متر می رسد قرار دارد. بلندای طاق تا زیر تیزه آن در حدود 17متر است. این طاق قدیمی ترین قسمت این بناست و دوقسمتی بودن این بنا از نظر زمان ایجاد آن به خصوص از طرف پشت طاق بند به خوبی قابل مشاهده و درک است.
نکته جالب در این طاق چگونگی قرار گرفتن آجرهای آن است که به پهنای معینی محدود نشده بلکه به صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد به وجود آورده است.
از طرف پشت طاق در بالای این طاق قسمتی از طاق کوچک تری مشاهده می شود که داخل آن را با قلوه سنگ و ملاط آهکی بنایی پر کرده اند. در زیر این طاق، چوبی به عنوان کلاف وجود دارد.
به نظر می رسد که باز بودن طاق زیرین به این دلیل است که روش ایجاد بند در گذشته چنین باشد که ابتدا با ایجاد یک طاق در روی رودخانه و در محلی مناسب مسیر حرکت آب را باز گذاشته و کارهای ساختمانی را برای ایجاد کامل بند که ممکن است چند سال طول بکشید، به اتمام می رسانیده اند. سپس با ایجاد یک تونل کوچک انحرافی آب را از مسیر تونل عبور داده و پس از آن زیر طاق زیرین را با مصالح محکم
می بسته اند. در مرحله آخر تونل انحرافی را بسته و آب به تدریج در پشت بند بالا می آمده است. این عمل باید در فصلی انجام شود که رودخانه کم آب ترین زمان خود را می گذراند. در پشت طاق بند اثر تراش در سنگ به صورت تونل چهار گوش وجود دارد. می گویند این تراش آغاز ایجاد تونل انحرافی بوده است ولی مساحت آن قدری کم به نظر می رسد زیرا ابعاد تونل لااقل باید آن قدر باشد که یک نفر سنگ تراش بتواند در آن داخل شود و کار کند. این کنده کاری در سنگ از کف رودخانه در حدود 5/1 متر بالاتر است. که می تواند دلیل محکمی بر فرسایش رودخانه بوده و نشان می دهد که کف رودخانه پایین افتاده و گرنه این تونل باید همسطح کف رودخانه ایجاد می شد.
در مجموع این بند در شرایط مشکلی از نظر کارهای ساختمانی ایجاد شده است. بالا رفتن از بدنه های جانبی برای دیدن سطح بالای بند غیر ممکن به نظر می رسد. مگر از فواصل دورتر و از طریق کوهستان بتوان به بالای بند دست یافت که بلندای آن در حدود 28-30 متر می توان تخمین زد. {7}
2-6-2- بند تاریخی کریت
این سد دو قوسی بسیار قدیمی و کهن در فاصله حدود 50 کیلومتری جنوب شرق طبس بر روی رودخانه سرند و ماودر ساخته شده است. قبل از ساخت جاده جدید آسفالته (برای احداث سد بتنی جدید کریت در بالادست سد قدیمی) تنها راه اصلی دسترسی به محل بند قدیمی استفاده از جاده روستاهای یادشده (به طول 88 کیلومتر در مسیر طبس به دیهوک) بوده که بعد از حدود 10 کیلومتر پیاده روی در مسیر رودخانه و
دره های باریک کانیونی با ارتفاع بیش از یکصد متر و صخره های آهکی و مناظر جالب از بالادست سد به محل مخزن می رسد. مسیر صعب العبوری نیز با کوهپیمایی و صخره نوردی از محل روستای زرگ نیز وجود داشته و همچنین از پایین دست سد می توان از طریق تنگل کریت (دره کانیونی بسیار باریک و مرتفع با آبشارها و سنگابهای بسیار زیبا که چاره ای جز شناکردن برای عبور از آنها نیست) می توان به پای سد قدیمی رسید (تصاویر94،95 ).
در حال حاضر جاده ای آسفالته از محل روستای چیروک با پیچ و خمها و سربالایی های بسیار تند پس از عبور از یکی از ستیغهای مرتفع رشته کوه شتری به محل سد بتونی جدید و بند قدیمی کریت می رسد. قبل از تخلیه رسوبات، دریاچه سد تقریبا از رسوبات آبرفتی پرشده و تنها حدود 6-5 متر از تاج سد قابل آبگیری بوده و کل سطح مخزن نیز پوشیده از درختان تاغ و گز بود که جنگلی انبوه و منظره ای زبیا را بوجود آورده بود. با احداث سد جدید کل درختان و جنگل یادشده نابود و مقدار زیادی از رسوبات دریاچه جهت افزایش حجم مفید سد تخلیه گردید.
سد قدیمی از نوع دو قوسی بوده و در بهترین نقطه زمین شناسی ممکن ساخته شده است. پهنای بند در لبه تاج 2/1 متر و درازای آن 52 متر و ارتفاع سد از کف دره حدود 60 متر می باشد. یک برج آبگیری بصورت یک چاه متصل به بند و در وسط آن در داخل دریاچه ساخته شده که به علت افزایش فشار آب در بخشهای عمیق تر دریاچه از بالا به پایین ضخامت جداره و قطر کلی آن افزایش می یابد. در ترازهای ارتفاعی مختلف و معین در داخل چاه موجود در وسط برج آبگیری سوراخهایی بداخل دریاچه وجود دارد که با چوب و پارچه بسته شده و با توجه به کاهش آب دریاچه در زمانهای مختلف با ورود یک نفر کارگر ماهر بداخل چاه برج و شکستن چوب یادشده تراز پایین تری از آب بند تخلیه و از طریق چاه یادشده از زیر سد عبور نموده و به روستای کریت می رسیده است. بدین ترتیب در تمام فصول آبی با دبی نسبتاً یکنواخت جهت فعالیتهای کشاورزی فراهم می شده است. در شروع فصل آبگیری بعدی کل سوراخها مجدداً بسته و سد بطور کامل آبگیری می شده است. شواهد نشان می دهد که این سد ابتدا کوتاهتر بوده و بمرور زمان با پر شدن دریاچه سد به ارتفاع آن افزوده شده است.
شواهد و اسناد تاریخی نشان می دهد که این سد در اواسط قرن پنجم تعمیر شده و لذا باید زمان ساخت آن قدیمی تر از این تاریخ باشد. همچنین گفته می شود اسنادی نزد زرتشتیان یزد وجود دارد که این سد ساخت زرتشتیان است لذا در صورت صحت این گفته زمان ساخت سد به پیش از اسلام خواهد رسید.
فن آوری پیشرفته ساخت سد به شکل قوسی و انتخاب بهترین محل زمین شناسی برای ساخت سد و قدمت و ارتفاع زیاد سد آن را به یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانیان و شاید قدیمی ترین سد قوسی جهان تبدیل نموده و در مدت طولانی یکی از بلندترین سازه های مهندسی جهان بوده است. {7}
منابع و مآخذ:
منابع فارسی
- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد- سالنامه آماری استان یزد 1386
- فریدی، محمد و همکاران 1379 – الگوی دگرریختی در رشته کوه شتری- سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور(گزارش داخلی)
- قاسمی، محممد رضا و همکاران – بررسی زمین ساخت و لرزه زمین ساخت بلوک طبس
- کارگر، بهمن 1386- توسعه شهرنشینی و صنعت گردشگری در ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- گزارشات عملیات زمین شناسی صحرایی-منطقه خرو و کال سردر-دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی طبس
- گزارشات عملیات صحرایی زمین شناسی ساختمانی- منطقه کلمرد و مزینو-دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی طبس
- موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی1386-اطلس راههای ایران
- 17. ناظمی، محمد- 1377- نو زمین ساخت بلوک طبس با نگرشی بر زمین شناسی ساختمانی ناحیه قوری چای (ناحیه زغال دار پروده جنوب طبس)- پایان نامه کارشناسی ارشد- پژوهشکده علوم زمین- سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور- تهران
- ناظمي محمد- 1385 -كاربرد مورفولوژي مخروطافكنهها در شناسايي گسلهاي جنبا- مجموعه مقالات دومين همايش منطقهاي زمين شناسي كاربردي و محيط زيست- دانشگاه آزاد اسلامي واحد اسلامشهر
- ناظمي ، محمد- ارديبهشت 86- شواهد نوزمين ساختي فعاليت گسل ناي بند – اولين كنگره زمين شناسي كاربردي ايران ، دانشگاه آزاد اسلامي مشهد
- ناظمي ، محمد- خرداد 82- “بررسي وضعيت زمين شناسي و ساختماني ناحيه زغالدار پروده” – اولين همايش منطقه اي معدن و علوم وابسته – دانشگاه آزاد اسلامي واحد طبس
- ناظمي محمد 86 ” بررسي و معرفي پديده اسارت رودخانه STREAM CAPTURE در كال جني-شمال طبس” – يازدهمين همايش انجمن زمينشناسي ايران- – دانشگاه فردوسي مشهد
- ناظمي محمد 86 ” چينخوردگي مجدد مرتبط با گسلش در پهنه زغالدار پروده و نايبند”- سومين همايش منطقه اي معدن و علوم وابسته – دانشگاه آزاد اسلامي واحد طبس
- ناظمي محمد-شهلا مغزی نجف آبادی 86 “بررسيهاي نوزمينساختي در مسير كال جني-شمال طبس” – سومين همايش منطقه اي معدن و علوم وابسته- دانشگاه آزاد اسلامي واحد طبس
- نقشه های زمین شناسی چهار گوش طبس،فردوس،چاه سرب، بشرویه و نایبندان با مقیاس 250000 :1و نقشه های زمین شناسی طبس،شکسته آبشاله، عشق آباد،غرب شکسته آبشاله با مقیاس 1:100000،سازمان زمین شناسی کشور
- نرم افزارهای google earth , MrSID viewer
منابع لاتین:
- Alavi, M, 1994. Tectonic of the zagros orogenic belt of Iran; new data and interperetation, Tectonophysics,229;211-238.
- Berberian, M., 1973. Reconstruction of the post-Neogene (Quaternary) stress
- field operative on conjugate shear faults (strike slip) of Shotori Range. Geol. Surv. Iran, Int. Rept. 16.
- -Berberian, M., 1979. Earthquake faulting and bedding thrust associated with the Tabas-e-Golshan (Iran) earthquake of September 16,1978. Bulletin of the Seismological Society of America, v. 69, n. 6, p. 1861-1887.
- Berberian, M., 1982. Aftershock tectonics of the 1978 Tabas-e-Golshan (Iran) earthquake sequence: a documented active thin- and thick-skinned tectonic case. Geophys. J. R. astr. Soc. 68, 499-530.
- Berberian, M., Asudeh, I., Bilham, R.G., Scholz, C.H., and Soufleris, C., 1979. Mechanism of the main shock and the aftershock study of the Tabas-e-Golshan (Iran) earthquake of September 16, 1978: a preliminary report. Bulletin of the seismological Society of America, v. 69, n. 6, p. 1851-1859.
- Navabpour, P., and Faridi, M., 2001. Escape structures in South of the Shotori mountain (Tabas area, East Iran). 19th meeting on geoscinces, Geol. Surv. Iran, Tehran.
- M.Berberian(1979) Tabas golshan (iran) catastrophic earthquake of 16 september 1978; a preliminary feild report Disaster 2 207-219
- M.Berberian(1979) Mechanism of the main shock and after shock study of Tabas Golshan (iran)earthquake of september 16 1978 a preliminary report Bull. Seism. Soc Am 69 ,p 1851-1859
- M.Berberian 1981 Aftershock tectonics of the 1978 Tabas-e-Golshan(Iran) earthquake sequence: a documented active ‘thin and thick-skinned tectonic’ case;G.S.I,52,415-446;
- Aghanabati.S.A.(1977), Etude geologique de La region de Kalmard, (w.Tabas).
G.S.I. report No.35.230 P. - Berberian. M. (1979), Active faulting and tectonics of Iran, Am, Geophys. un.
Geodynam. Ser, WG6, submitted - Kluver H.M. , Tirrul ,R .,Chance , P.N.Johns , G.W ., Meixner , H.M., (1983) ,
Explanatory text of the Naybandan Quadrangle Map (1 : 250000) , Geol .
Survey Iran, Rep. No.J8, 143 P. - Stocklin, j, et al. (1965).Geology of the Shotori Range (Tabas area, East Iran)
Geol . sur. Iran, Rep. No 3, P.69. - Ruttner,A., M.H.Nabavi and Hajian (1968) Geology of the Shirgesht area (Tabas area east iran) G.S.I 733 pp.
- Web site: WWW.NGDIR.IR
کلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
پاسخ دهید