هاشم مریدا
قبل از مشروطه و تا اواسط دهه چهل هجری خورشیدی کشت تنباکو و تجارت آ ن یکی از مهمترین محورهای اقتصادی شهر طبس بوده است .
مرحوم میرزا علی منشی باشی(منشی دربار عمادالملک ) می نویسد که بهترین تنباکو در طبس به عمل می آید همچنین پدرش نیز یکی از تجار مهم تنباکودر شهرطبس بوده است
اهمیت کشت وتجار ت آن در طبس به این خاطر بوده که تنباکو نیاز به آب فراوان نداشته همچنین زمینی که در آن تنباکو کشت می شد برای کشت گندم بهتر بود و محصول گندم آن مرغوب تر می شد از طرفی کشت تنباکو تابستانه و کشت گندم آبی زمستانه است بنا بر این از یک زمین دو محصول برداشت می شده که صرفه اقتصادی داشته است .
دراین اواخر تنباکو و تریاک (چون جزء مواد تدخینی بوده ) تحت نظر دولت وقت بوده وخریدار آنها نیز دولت بوده است از این جهت خرید آن نیز تضمینی بوده و کشاورزان رغبت بیشتری جهت کشت آن داشته اند .
*****
در کنار کشت تنباکو و گندم و پنبه یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی مردم طبس تولید گیوه بوده است. صنعت تولید گیوه تا حدود سالهای پنجاه مهمترین تولید صنعتی طبس بوده است در کمتر گذر و خیابانی نبود که مغازه های تولید گیوه (تخت کشی) وجود نداشته باشد . تولید گیوه دو بخش عمده داشت
:الف –تخت گیوه یا اصلا تخت کشی
ب- بافت رویه ودر اصطلاح محلی گیوه چینی ( که عبارت بود از بافتن رویه گیوه )
کار تخت کشی گیوه را مردان در بازارومغازه ها به عهده داشتند اکثرا در مغازه دو یا چند نفر مشغول تهیه وتدارک تخت گیوه بودندعمده مواد بکار رفته در تخت گیوه پارچه یا اصطلاحا (لته) بود که این لته ها توسط کارگران و فرزندان نوبلد به صورت چند لایه روی هم به صورت برگه هایی با عرض یک سانتیمتر با مشته پرس شده و بعد توسط استاد کار ماهرانه به صورت کتابی کنا ر هم چیده می شد . ابتدا وانتهای تخت گیوه نیز از چرم که معمولا چرم الاغ بوده ساخته می شد که مقاومت بیشتری از پارچه داشت .
لایه های یک سانتی پارچه و چرم الاغ کف اصلی گیوه را تشکیل می داد . کسانی که تخت گیوه را می ساختند به آنها تخت کش می گفتند مرغوبیت کالا بسته به نام صاحب کار بود یعنی برند کالا نام استاد کار آن بود مثلا تخت استاد حاج حسن که مهمترین و مرغوب ترین تخت گیوه طبس بوده است .
پس از آماده شدن تخت گیوه آن را تحویل گیوه دوره کن یا رو دوز می دادند دوردوز محل اتصال رویه به تخت را آماده می کرد که عبارت بود از تکه ای چرم ضخیم که آن را با مهارت خاصی دور تا دور تخت بسته به اندازه پا می دوخت و برای ادامه کار تحویل گیوه چین می داد .
گیوه چین ها معمولا زنان و دختران بودند که در کار تهیه گیوه علاوه بر کار خانه همدوش مردان کمک می کردند. زنهایی که ماهر بودند معمولا بافت رویه یک لنگه گیوه را در یک روز به پایان می رساندند ولی آنان که دستشان کند تر بود معمولا تا دو روز هم طول می کشید .
مهمترین ویژگی گیوه ها طبیعی بودن آنها بود کف ورویه گیوه از مواد نخی و اندکی چرم بود که همه در طبیعت بطورطبیعی وجود داشت .
می توان گفت تا اوایل دهه پنجاه که کفش های پلاستیکی مرسوم نشده بود مهمترین تجارت صنعتی طبس گیوه بود محصول گیوه طبس آنقدر مرغوب بود که به گفته یکی از کهن سالان طبس مستقیما برای شاه وقت یک جفت گیوه ارسال شده بود که خود نشانه مرغوبیت و شهرت گیوه طبس بوده است .
مهمترین تجار گیوه در اواخر دهه 30 و 40 عبارت بودند از حاج آقای رکنی – حاج آقای برکاتی – آقای اخوین .
iکلیه حقوق برای سایت ” دانشنامه طبس گلشن ” محفوظ است
استفاده از مطالب و تصاویر با ذکر منبع ” دانشنامه طبس گلشن ” مجاز است
پاسخ دهید